بسمه تعالی

عنوان مقاله :

تاملی در وضعیت فعلی کشور و ارائه راهکارهایی برای برون رفت از آن

عده ای آشفتگی های اقتصادی در تیرماه امسال ، سال 1397 ، که منجر به اعتراضاتی در بازار تهران شد و البته معضل آب ، که موجب اعتراضاتی در برخی شهرهای خوزستان و نیز بوشهر شد را معلول تحریم های اقتصادی آمریکا قلمداد کردند ؛ حال همانطور که همه می دانند این تحریم ها هنوز شروع نشده است . شاید بهترین دلیل بر عدم ارتباط این اعتراضات با تحریم ها این باشد که در سال گذشته ، دی ماه 1396 ، آشوب ها و اعتراضات گسترده ای در بسیاری از شهرهای کشور شکل گرفت در صورتی که در آن زمان هنوز آمریکا از برجام خارج نشده بود و تحریمی نیز شروع نشده بود .

به هر روی شاید بهترین تحلیل از این آشفتگی های اقتصادی و به تبع آن اعتراضات اجتماعی اخیر را رییس مجلس ارائه کرده باشد که آن را بیشتر معلول سوء مدیریت مسئولین اجرایی کشور قلمداد نموده است .

اگر بخواهیم عواملی را که علل اصلی برای حوادث سال 96 و امسال است را بر شماریم باید آن را در چهار مساله خلاصه می کنیم : اول : نداشتن نظریه و تئوری مشخص و روشن و کارآمد برای اداره کشور . دوم : سوء مدیریت و بی کفایتی و عدم توانایی مسئولان در اداره کشور . سوم : فساد نهادینه شده و ساختاری و سیستماتیک و رسوخ آن در همه زوایای کشور ، به ویژه در نظام مالی و اقتصادی و اداری . چهارم : نهادینه نشدن قانون و عدم تحکیم پایه های مردم سالاری دینی و تزیینی دانستن رای و نظر مردم و نیز قانون .

توضیح عامل اول آنکه ، انقلاب اسلامی با شعار نه شرقی و نه غربی بر سر کار آمد و به دنبال گشودن راه سومی در میانه دو بیراهه لیبرال دموکراسی ، سرمایه داری غربی و نظام کمونیستی ، مارکسیستی ، لنینیستی شرقی ، برای نجات ایران و ایرانی و حتی همه انسان ها بود . اما متاسفانه آنچه تا حال شاهد بودیم این است که در چهل سال اخیر از حد و حدود شعارهای پر طمطراق و رویایی اول انقلاب چندان جلوتر نیامدیم و به هیچ وجه نتوانستیم تئوری منقح و شفاف و کارآمد و قانع کننده و پیشبرنده ( همانطور که غربی ها دارند ) برای اداره و پیشبرد آدم و عالم ، به ویژه در بعد اقتصادی که اساس زندگی مدرن است ، ارائه دهیم .

متاسفانه مراکزی که از آنها انتظار نظریه پردازی می رفت که در راس آنها حوزه های علمیه بودند ( زیرا دانشگاههای ما چندان دعوی درانداختن طرحی نو نداشتند و اساسا توقع نظریه پردازی از دانشگاهیانی که اکثر آنان ، موجوداتی بی هویت و خودباخته که یا غربزده اند و یا شرق زده ، و اکثرشان هم افرادی هستند که عمری گذاشتند و مدرکی گرفتند و حالا هم به دنبال کاسبی و دکان داری و جبران مادی عقب افتادگی زندگیشان از اقرانشان هستند و نه افرادی که به دنبال خدمت به حق و حقیقت و یا خدمت به کشور و مردم و جامعه شان باشند ، توقع معقولی نیست ، به هر روی این حوزه و حوزویان بودند که چنین ادعا هایی بزرگی داشتند و دارند ) به هر روی حوزویان در این چهل سال اخیر نتوانستند به این ادعا و آرمان و آرزوی رویایی که برای جامعه ترسیم کرده بودند جامه تحقق بپوشند . ( اگر چه افراد و شخصیت هایی هستند که دایم در رسانه ها به ویژه رسانه ملی در حال سخنرانی و حرف پراکنی اند و رسانه ها و خود آنها می کوشند آنها را نظریه پرداز و تئوریسین جلوه دهند ؛ اما حقیقت آن است که جای نظریه پردازی صدا و سیما و از مسیر کلی گویی و شعار دهی و مهمل و مبهم بافی برای عوام نیست و آن چه تجربه این سالها نشان می دهد آنها جز وراجی و حرافی و پر کردن ساعت رسانه ، کار دیگری نکردند و اساسا آنچه کار نظریه پردازی را پیش می برد تالیف به ویژه تالیف کتاب است نه وراجی های رسانه ای و تلوزیونی توسط ابوالحرف ها ).

وضع زمانی اندوه بار می شود که شاهدیم حوزه های علمیه ما با وجود بودجه های هنگفت مردمی ، تحت عنوان سهم مقدس امام ( تعدادی از روحانیون در رسانه ملی دایم سخن از ضرورت پرداخت خمس توسط مردم می گویند و کسانی که خمس نمی پردازند را نکوهش می کنند و چه بسا حرفشان حق باشد ، اما جای سئوال دارد که با این مبالغ فعلی خمس که پرداخت می شود ، چه کار می شود ؟ و خروجی و نتیجه این مبالغ انبوه چه بوده است ؟ متاسفانه دیگر در حوزه از کسانی چون شهید مطهری و شهید صدر و علامه طباطبایی خبری نیست ! در حالیکه با توجه به امکانات امروزی حوزه و نیز نیاز شدید انقلاب باید حداقل دهها مطهری و صدر و طباطبایی در حوزه وجود داشته باشد . ولی افسوس که چنین نیست ! به هر حال خود آنها باید در پیشگاه تاریخ و نیز در روز قیامت پاسخگوی کم کاریشان باشند . ) و نیز بودجه های عظیم حکومتی ( بودجه های حکومتی که بعد از انقلاب به حوزه ها سرازیر شد باعث وابسته شدن حوزه ها به حکومت و تا حدودی از دست دادن استقلال و قدرت انتقاد از نظام و حاکمیت و عدم حرکت به نفع مردم شد جالب این است که حوزه های شیعی در طول دوران سنت که همه نهادهای دینی وابسته به حکومتها بودند به تدبیر ائمه اطهار وابسته به مردم و البته مدافع مردم ، بودند و حال در دوره جدید که همگان بدین نتیجه رسیدند که برای جاودانه ماندن بجای تکیه بر حاکمیتها باید وابسته به مردم بود ، آنها وابسته به حکومتها و حتی دولتهای مستعجل شدند و متاسفانه توجیه گر و لاپوشانی کننده اعمال حکومت ها و دولتها ) .

به هر روی حوزه های علمیه ، به جای تربیت متفکران و اندیشمندان و نظریه پردازان ِ شجاع ، مبدع ، سنت شکن ، پیشرو و راهگشا ، به تربیت امام جماعت ، واعظ و یا قاضی و امام جمعه و یا کارمند و مدیر اجرایی و حداکثر نماینده مجلس بسنده کرده اند . در حالیکه یک متفکر بدیع اندیش و جسور و راهگشا به هزاران هزار فرد اجرایی می ارزد ( زیرا تا نظام و برنامه اندیشگی مدون و روشن وجود نداشته نباشد هیچ فرد اجرایی نمی تواند قدم صحیحی از قدم بردارد ) . متاسفانه بسیاری از روحانیون ما نسبت به اهمیت نظریه پردازی به ویژه نظریه پردازی در مسایل اقتصادی و اثرات بی بدیل آن در سرنوشت جامعه اسلامی و حفظ و حراست از آرمان های انقلاب اسلامی غافلند ( مهمترین زمینه و عرصه ای که نیاز مبرم به نظریه پردازی دارد ، این است که چه نوع نظام اقتصادی باید در کشور حاکم باشد . چرا که اول انقلاب و طی اصل 44 قانون اساسی نظام اقتصادی شبه مارکسیستی با لعاب اسلامی حاکم شد ( اقتصادی که مرکب از سه بخش دولتی ، تعاونی و خصوصی بود و مهمترین و بزرگترین بخش اقتصاد هم همان بخش دولتی بود . این نظام بیشتر حول عدالت اجتماعی می گشت و نه توسعه آزادانه اقتصادی و لذا با روحیه عدالت طلب مردم ایران سازگاری نسبتا خوبی داشت ) اما بعد از چندین سال که کشور نتوانست توسعه مناسب و مطلوبی را در بعد اقتصادی تجربه کند . مجبور شد به بازخوانی و حتی قلب این اصل بپردازد و تحت عنوان سیاستهای کلی اصل 44 قانون اساسی این اصل قانون اساسی را ، بدون طی کردن فرآیند قانونی و به همه پرسی عمومی گذاشتن آن ، کاملا دگرگون و زیر و رو گرداند ، و نظام اقتصادی شبه لیبرالی را البته باز با لعاب اسلامی ، اختیار کند ( نظام اقتصادی شبه لیبرالی که در تحت عنوان سیاست های کلی اصل 44 قانون اساسی ابلاغ شد خواستار واگذاری 80 درصد اقتصاد دولتی به بخش خصوصی شد ) البته این سیاستها هم در اجرا چیز دیگری شد و جواب نداد ، زیرا اساسا نظام سرمایه داری و فرهنگ سرمایه داری با فرهنگ و سنت دینی ما و نیز روحیه عدالت جوی مردم ایران سازگار نیست ، و این مساله امروز به گره کور و بن بستی در انقلاب و نظام تبدیل شده است و ایکاش می شد متفکران برجسته ای در علم اقتصاد مدرن پیدا می شدند و به همراه علمای اسلام شناس و قرآن شناس و البته زمان شناس و همچنین به همراهی ایرانشناسان آگاه به تاریخ و فرهنگ و روحیات ایرانی ، به طراحی نظام اقتصادی مدرنی که متناسب با اصول اساسی اسلام و فرهنگ و روحیات ایرانی باشد ، می پرداختند و مملکت را از این بن بست نظری و عملی نجات می دادند ) .

متاسفانه بسیاری از روحانیون بیشتر به زندگی شیرین زناشویی و امور متعارف روزمره خود و البته در کنار و حاشیه آن نیز به درس و بحثهای تکراری و کم ثمر طلبگی و مباحثه های کم حاصل بر روی کتاب های بسیار کهن ، با چند صد سال قدمت ، که عمدتا هم کتاب فقهی نظیر لمعه و شرح لمعه اند ، می باشند مشغول هستند ؛ در حالیکه تنها کمتر از 9 درصد قرآن که کتاب محوری اسلام است به فقه و شریعت اختصاص دارد ، به هر روی طلاب از رهگذر مطالعه و یادگیری این کتابهاست که مجوز دریافت شهریه را نیز به دست می آورند . ( ایکاش همه ما اعم از روحانی و دانشگاهی و ... که ادعای خداپرستی و دینداری و اعتقاد به عالم آخرت ما ، گوش فلک را کر کرده است ، به اندازه کارل مارکس که یک یهودی زاده ملحد بود و به آخرت و هیچ چیز دیگر هم باور نداشت به راه و هدفمان باور و ایمان داشتیم ؛ چرا که آن ملحد بی خدا ، به خاطر آرمان های طبقه کارگر و نجات و آسایش این طبقه رنج برده و زحمت کشیده حاضر شد انواع سختی ها و مرارت ها را در زندگی متحمل شود تا جاییکه سه کودکش را بر اثر فقر و گرسنگی و بیماری از دست داد ولی حاضر نشد دست از آرمانش بکشد ، اما حال و روز ما خدا پرستان ِمعاد باور چگونه است ؟ ! ) .

البته بسیاری از روحانیون ما ترجیح می دهند، حالا که در تحت لوای حکومت دینی زندگی می کنیم ، بجای زحمت دادن به خود برای تولیده ایده بدیع ، متناسب با زمانه جدید ، که خودش مدافع خودش باشد و جوانان و نسل جدید را کاملا قانع و متقاعد سازد ؛ از رهگذر زور و اجبار و دگنگ نهادهای انتظامی حکومت و یا حداکثر ترساندن از زجر و عذاب اخروی مردم و جوانان را به احکام اسلام مقید سازند . ( راهی که واقعا می بینیم چقدر پر ثمر و مفید بوده است ! )

متاسفانه آن دسته از روحانیونی هم که ضرورت نظریه پردازی برای حفظ دستاوردهای انقلاب اسلامی و آینده ایران و اسلام را درک کردند . بجای آزاد اندیشی مطلق و رها کردن کامل تفکر خود در طبیعت و جامعه و تاریخ ، به عنوان کتاب تکوین حق ، که کتاب اصلی حق است چرا که هیچ انسانی در آن دخیل نیست ، به سراغ کتاب های تدوین ، که کتب فرعی هستند زیرا انسان ها در آن دخالت دارند ، رفته و چنین فکر می کنند که با مطالعه و تحقیق بر روی منابع قدیمی کتابخانه ای می توان نظریه پردازی کرد و علم اسلامی – انسانی تازه برای انسان قرن جدید ، تاسیس نمود .

در واقع بسیاری از مشکلات امروز ما در همین نحوه تفکر این افراد است که معتقد اند سلف صالح و اندیشمندان قدیمی هر چه باید و شاید را گفته اند و وظیفه ما تنها استنباط و استخراج موارد مورد نیاز خود از کتاب های آنها و تطابق دادن آن با نیازهای روز و نیز نظم و نسق مدرن دادن به آنهاست. ( امروزه مراکز متعدد و نسبتا پر شماری در قم و دیگر شهرها برای تحقیق و تتبع در علوم اسلامی – انسانی تاسیس شده اند اما متاسفانه آنها نیز جز استخراج و تنظیم مرده ریگ گذشتگان کاری نکردند و البته این را هم اضافه نمایم که از چنین مراکزی که پژوهشگران در آن به شکل کارِ کارمندی به تحقیق می پردازند توقعی بیش از این نمی توان داشت چون آنانکه جهان را ساخته اند کارمند ِ حقوق بگیر با 8 ساعت کار در روز که دایم به دنبال پیچاندن و زیرابی رفتن و روز را به شب رساندن و فرار کردن و یا اضافه کار الکی ایستادن و خلاصه تکرار مکررات هر روزه هستند ، نبودند . بلکه مخلصان و یا بهتر بگوییم دیوانگانی بودند که با دل و جان و 24 ساعته و بی هیچ توقع و انتظاری از هیچ کس ، چه از خلق خدا و چه از خود خدا ، و صرفا از سر احساس مسئولیت و تعهد در قبال انسان و انسانیت و جامعه و تاریخ کار کردند . اینها بودند که دنیا را چندین قدم جلو آوردند ).

به هر روی نتیجه این نحوه فکر و عمل کارمندی را همگی شاهدیم که چیزی جز آب در هاون کوبیدن نبوده است . اما متاسفانه روحانیون ما دست از این اعمال بی ثمر خود بر نمی دارند و ضرورت یک انقلاب همه جانبه و تحول بنیادین در علوم اسلامی حوزوی را درک نمی کنند . حقیقت آن است که تجربه چهل ساله انقلاب و نظام اسلامی روشن ساخته است که دیگر با فقه جواهری و فلسفه صدرایی و کلام تجرید الاعتقادی نمی توان به نیازهای انسان مدرن و جامعه مدرن پاسخ داد و ما امروز بیشتر از هر چیز نیازمند یک " انقلاب الهیاتی " تمام عیار هستیم .

( براستی تا چه زمانی می توان به حاشیه نویسی یا شرح و تفسیر نویسی بر متون کهن ، آنهم تفاسیر چند ده جلدی که در این زمانه بی زمانی بشر کسی را یارای خواندن آن نیست ، دلخوش کرد و از مردم خواست که گمشده و نیازهای کاملا جدید خود را از همان شرح و تفسیرهای نوشته شده بر منابع قدیمی برداشت نمایند . متاسفانه باید اینجا به مطلب مهمی اذعان کنیم و آن اینکه امروز نعش بزرگان دیروز ما بر روی شانه های فکری جامعه و جوانان سنگینی می کند و تا ما نعش این بزرگان را از دوش فکر و فعل خود زمین ننهیم و دفن نکنیم نخواهیم توانست قدم از قدم برداریم .؛ براستی تا چند صد سال دیگر ما بایست نعش ملاصدرا را تشییع کنیم و بارش را بر دوش فلسفه مان تحمل کنیم ؟ آیا زمان آن فرا نرسیده که نعش این بزرگوار را پس از نزدیک به چهارصد سال دفن کنیم تا کمی فارغ و سبک بال و آسوده خاطر شویم و به تبع آن بتوانیم خودمان کاملا آزاد و بی تعلق و مستقل و به دور از هر گونه شخصیت پرستی ، فکر کنیم و بیاندیشیم ؟ به نظر می رسد که یکی از عوامل بدبختی و بیچارگی و عقب ماندگی ما همین شخص پرستی و بزرگ کردن بزرگان بیش از حد است که خود این امر چیزی جز توهین به دیگران و تحقیر فکرها و اندیشه های دیگران به ویژه جوانان نیست .زیرا ما وقتی کسی را بیش از حد بزرگ می کنیم و در پوستش می دمیم ؛ دیگر کسی جرات انتقاد کردن از آن شخص و فرا رفتن و پشت سر گذاشتن آن شخص به اصطلاح بزرگ را نخواهد داشت و این معنایی جز بیهوده دور خود چرخیدن و قدمی جلو برنداشتن ندارد .

یکی از بزرگترین بدبختی ها و بیچارگی های ما این است که ما بزرگان خود را پدر فرهنگ و تمدن خود می شماریم که کسی حق کوچکترین بی احترامی و بی اعتنایی و یا نقد و جرح آنان را ندارد ، در حالیکه این بزرگان تنها فرزندی از فرزندان فرهنگ و تمدن ما هستند و کاملا محتمل است که در آینده فرزندانی والاتر ، توانمند تر ، اندیشمند تر و با قدرت فکری بسیار بیشتر ظهور کنند .) .

به هر روی این را هم بگوییم که البته گهگاهی و به ندرت افراد صاحب فکرت در حوزه پیدا می شوند که می خواهند دست به ابداع و نوآوری بزنند و حرکتی متناسب با زمانه جدید کنند و گرهی از گرههای جامعه بگشایند ولی اندوهبار است که همین تعداد معدود روحانی زمان شناس ، که بعضا در حتی در حد مرجعیت نیز هستند ، مورد سخت ترین بی اعتنایی ها و بی احترامی ها قرار می گیرند و حتی سرکوب و منکوب می شوند .

دومین عامل که موجب وضع آشفته اخیر شده مساله سوء مدیریت است . البته می توان مساله سوء مدیریت را هم به همان نداشتن نظریه روشن و سیستماتیک و پیش برنده در اداره کشور برگرداند . اما به هر روی باید به این مساله توجه داشت که کشور ما از نداشتن مدیران لایق و شایسته و با کفایت شدیدا رنج می برد . گذری و نظری به کشورهایی که در روزگاری نه چندان دور وضع و حالی شبیه ما داشتند ، نظیر ژاپن ، کره جنوبی ، مالزی ، ترکیه و... ، عمق فاجعه سوء مدیریت در اداره کشورمان را بیشتر روشن می سازد .

البته جا دارد در همین جا نکته ای تاریخی را مطرح سازیم و آن اینکه کشور ما و مردم ما و نخبگان و مدیران ما پس از حمله اعراب مسلمان به ایران ، دچار نوعی بی کفایتی و سوء مدیریت در اداره کشور خودشان شدند . توضیح آنکه اگر ما در اوضاع ایران پیش از اسلام بنگریم می بینیم که در آن 12 قرن ، ایران یکی از بزرگترین قدرت های جهان محسوب می شد و حتی در دوره تمدن ایران هخامنشی ، نخستین و بزرگترین امپراطوری جهان شمرده می شد و در دوران اشکانیان و ساسانیان نیز تقریبا نیمی از جهان متمدن آنروز جزو قلمرو ایران قلمداد می شد . اما اگر به وضع و حال ایران پس از حمله اعراب مسلمان بنگریم به مساله جالبی برمی خوریم که حقیقتا ارزش تامل و تدبر را دارد و آن اینکه شاهدیم که پس از سقوط سلسله ساسانی و قتل آخرین پادشاه آن ، یعنی یزدگرد سوم ، در سال 31 هجری قمری تا سال 1344 قمری ( که می شود مصادف با انقراض حکومت منحط و منحوس قاجار و آغاز مرحله تازه ای از تاریخ ایران و یا ظهور ایران نوین ). در واقع در این فاصله زمانی 1313 ساله تنها در 286 سال آن ایرانیان بر کشور خودشان حکومت کردند ( طاهریان ، صفاریان ، سامانیان ، دیلمیان و در دوران متاخرتر زندیه ) و در طی مدت 1027 سال از تاریخ شاهد حکمرانی و فرمانروایی بیگانگان مهاجم یعنی اعراب و ترکان و مغولان بر سرزمین خود هستیم . این نشانگر آنست که ایرانیان پس از هجوم اعراب مسلمان توانایی و قدرت ِ مدیریت کشور خودشان را از دست دادند و دچار نوعی بی لیاقتی و بی کفایتی و بی عرضگی و شاید هم عدم اعتماد به نفس سیاسی و مدیریتی شدند . حال علت آن چیست ؟ تا کنون بر ما پوشیده مانده است . البته بی انصافی است اگر به این مطلب اعتراف نکنیم که درست است که ایرانیان پس از اسلام ، به هر دلیلی ، کفایت و لیاقت و عرضه اداره سیاسی و نظامی کشور خود را از دست دادند اما در عوض از لحاظ علمی ، فکری ، فرهنگی و ادبی موفقیت های بزرگی کسب کردند به طوری که ما حتی درصد کمی از آن را نیز در ایران پیش از اسلام سراغ نداریم . ( ما هر چه دانشمند و فیلسوف و ادیب و شاعر و متفکر قابل اعتنا داریم در پس از اسلام داریم ) .

به هر روی مقصود ما از این سخنان این است که متاسفانه هنوز هم آن بی کفایتی و سوء مدیریت در اداره کشور کم و بیش ادامه دارد و دلیل روشن آن وضعیت امروز ماست . در حالیکه ملت ایران در عرض کمتر از 75 سال ( از 1285 ش تا 1357 ش ) سه انقلاب بزرگ صورت داد .( نهضت ملی شدن نفت را هم حقیقتا باید انقلاب دانست ) اما این سه انقلاب هیچ کدام نتوانست در وضعیت او به ویژه در وضعیت اقتصادی او تحول و ترقی خاصی ، از نوع که در کشورهای پیشرفته رخ داد ، ایجاد نماید ( البته تذکر این نکته ضروری است که ملت ما همواره به دنبال یک منجی و انسان کامل و بی نقص است تا آن منجی و انسان کامل بیاید و یک تنه تمام مسایل و مشکلات یک کشور بلکه کل جهان را حل کند در حالیکه غافل از آنند که هر تحول و ترقی اگر بخواهد صورت گیرد باید ابتدا از درون تک تک افراد یک جامعه بجوشد و سپس به دیگر افراد و تمام جامعه و جهان تسری یابد . در واقع از رهگذر تحول تک تک افراد است که جامعه نیز به تبع آنها تحول می یابد ؛ در واقع باید به این مساله مهم توجه داشت که این انسان کامل نیست که تک و تنها جامعه را متحول و مترقی می کند و تکامل می بخشد ، بلکه این جامعه کامل است که با تکامل و تعالی خود زمینه ظهور و حضور انسان کامل را آماده می کند. به عبارت دیگر انسان کامل ، مولد جامعه کامل نیست بلکه مولود جامعه کامل است ) .

به هر روی این وضع ما بعد از سه انقلاب است ، در حالیکه می بینیم کشور کوچک ، کوهستانی و دورافتاده ای ، از چهارراه تمدن بشری ، و نیز از نظر منابع طبیعی فقیر ، یعنی ژاپن ، با انجام تنها یک انقلاب یا سلسله اصلاحات سیاسی – اجتماعی ، یعنی انقلاب میجی ، توانست به جایگاهی عجیب در جهان دست یابد و به یکی از بزرگ‌ترین اقتصادهای دنیا و همچنین دومین قدرت صنعتی جهان بدل شود . یا کشور کوچک و دور افتاده دیگری یعنی کره جنوبی با مساحتی کمی بیشتر از استان سمنان ایران ، حدود 100 هزار کیلومتر ، که تازه در سال 1945 به استقلال دست یافت توانسته است با مدیریت مسئولان با کفایت و با عرضه خود دومین رشد سریع اقتصادی دنیا در چهار دهه اخیر را دارا ‌باشد. در کره جنوبی، از سال ۱۹۶۳ و فقط ظرف مدت ۴۰ سال، درآمد سرانه بر حسب قدرت خرید، چیزی نزدیک به ۱۴ برابر افزایش یافت. دست یافتن به چنین نتیجه‌ای برای کشور پیشرفته ای مثل انگلستان بیش از دو سده ( از اواخر سده هجدهم تا حال ) و برای آمریکا در حدود یک و نیم سده ( از ۱۸۶۰ تا کنون ) طول کشید. این پیشرفت قابل توجه که کشور کوچک کره جنوبی را در کمتر از نیم قرن بدل به کشوری پیشرفته و ثروتمند نمود، اغلب به عنوان معجزه رودخانه هان می شمرند و در مجامع بین‌المللی، صفت «ببر آسیا» را به این کشور کوچک و بی تاریخ داده اند .

براستی علت این پیشرفت های عجیب و غریب این کشورها و عقب ماندگی نسبی کشور ما ، در حالیکه ما از ثروت نفت نیز برخورداریم ، چه می تواند باشد ؟ به نظر می رسد همانطور که گفتیم دلیل اول نداشتن تئوری روشن و کارآمد برای توسعه است و دلیل دوم سوء مدیریت تاریخی ماست .

باید توجه داشت که کشور ما به دلیل اینکه از یک سو دارای دین و آیین و سنت و فرهنگ نسبتا قوی و غنی ای است نمی تواند مانند کره و ژاپن و ترکیه و مالزی و... در فرهنگ مدرن غربی استحاله و ذوب شود و راه آن را در پیش گیرد و از سوی دیگر به دلیل اینکه یک احساس استغنا و بی نیازی کاذب و خود کامل پنداری دروغین و نیز تنبلی و کسالت فکری و البته تحجر و تعصب بر سنت های کهن ، در ما وجود دارد لذا قدرت باز تولید و نوسازی سنتها را و در انداختن طرحی نو متناسب زمانه جدید را از دست داده ایم.

در واقع ما در میانه برزخ بزرگ سنت ، گیر کردیم چرا که سنت ما نه چندان ضعیف است که به راحتی در برابر تمدن و فرهنگ مدرن غربی کوتاه بیاید و سپر اندازد و نابود شود و خیال همه را راحت کند و نه چندان قوی و پویا و زایاست که بتواند خود را متانسب زمانه و زمینه جدید بازآفرینی و نوسازی و به روز کند و این برزخ بزرگی است که در آن گرفتاریم .

دومین علت عقب ماندگی ما هم همان سوءمدیرت و بی کفایتی و بی لیاقتی تاریخی ماست ، که همانطور که بیان شد در پس از حمله اعراب مسلمان به ایران دامن گیر ما شد و تاکنون نیز دست از سر ما بر نداشته است . ( برای رهایی از این بی کفایتی و سوءمدیریت تاریخی شاید اولین کاری را که باید انجام داد همان مفهوم سازی و تئوری پردازی باشد ؛ مثلا می توان این اندیشه را پروراند که در آدمی یک نیروی بنیادین وجود دارد و آن نیروی بنیادین ، اراده ایجاد نمایی است ، که این اراده ایجاد نمایی در دو اقلیم برون ذات و اقلیم درون ذات صورت تحقق می پذیرد ، البته این اراده ایجاد نمایی در چارچوب رقابتی که در برقراری ارتباط با دیگران صورت می بندد شکل می گیرد و آن رقابت در برقراری ارتباط با دیگران نیز معطوف به تشخص شاکله است . که از آن می توان به : " اراده ایجاد نمایی در چارچوب رقابت در برقراری ارتباطِ معطوف به تشخص شاکله " یاد کرد . به هر روی اراده ایجاد نمایی در دو اقلیم برون ذات و درون ذات رخ می نماید و باید توجه داشت که اقلیم برون ذات اقلیم اصلی ، محوری و طاغی است که شامل سه عرصه علم و فلسفه و هنر می شود و در میان این سه عرصه نیز ، عرصه علم ، عرصه مهمتری است ، چون بیشتر از دو عرصه دیگر ایجاد نمایی می کند ، و در عرصه علم نیز علم اقتصاد ، مهمترین رشته علمی است زیرا که بیشترین ایجاد نمایی ها را مدیریت و هدایت می کند. همچنانکه در عرصه فلسفه ، انسان شناسی مهمترین شاخه است و در عرصه هنر نیز ، معماری مهمترین رشته هنری است . ایجاد نمایی در اقلیم برون ذات آبادانی دنیا را به همراه دارد . اما افراط و توجه صد درصدی به ایجاد نمایی در اقلیم برون ذات عواقبی هم در پی دارد که اهم آن عبارت است از :

1- دیگری خواری : افراط در ایجاد نمایی در اقلیم برون ذات که در چارچوب رقابت با دیگری منعقد می شود ، موجب ایجاد انگیزه دیگری خواری در او می شود . زیرا برای مردم آنچه هدف نهایی از ایجاد نمایی است تشخص شاکله خود اوست و چیزهای دیگر در چارچوب تشخص شاکله است که اهمیت پیدا می کنند .

2- بی کس و کاری : گفتیم زندگی مردم چیزی جز ارتباط معطوف به تشخص نیست ، همین امر موجب بروز صفت دیگری خواری در او می شود و همین دیگری خواری که ظاهرا منفعت مادی او را تامین می کند اما این عارضه را دارد که مردم را روز به روز نسبت به یکدیگر غریبه تر و در ورطه دنیا بی کس و کار تر می کند .

3- سکر و سکس : مردم چون بی کس و کار و به دنبال آن غریبه و آشفته می شود ، لذا تحمل این وضعیت برایش بسیار دشوار می شود و لذا برای فرونشاندن غربت و آتش آشفتگی اش به سراغ سکر و سکس می رود و با پرداختن به آن خودش را برای دقایقی از آتشی که بر قلبش شعله می کشد تسکین می بخشد .

4- اضطراب عدم شدن : انسانی که به ایجاد نمایی در اقلیم برون ذات پرداخته و از ایجاد نمایی در اقلیم درون ذات که ضامن حیات ابدی و جاودانگی انسان است غفلت کرده وقتی به مرگ و نیستی اش نزدیک می شود ، دچار اضطراب عدم شدن می شود که بزرگترین و آخرین زجر اوست .

البته ایجاد نمایی در اقلیم دومی هم صورت می گیرد که آن اقلیم درون ذات است که اقلیم فرعی ، تبعی و تائب است که تنها شامل عرصه دین می باشد و ایجاد نمایی در آن جاودانگی و حیات ابدی را به همراه دارد . اما افراط در ایجاد نمایی در اقلیم درون ذات و عدم توجه به ایجاد نمایی در اقلیم برون ذات عوارضی هم در پی دارد که مهمترین آن عبارتند از :

1- بی شور و شوقی : بی شور و شوقی در زندگی این دنیا در افرادی که به ایجاد نمایی در اقلیم درون ذات می پردازند ، شدت می گیرد . این بی شور و شوقی موجب ویرانی مضاعف این دنیا نیز می گردد .

2- حسرت گناه : عقوبت بی شور و شوقی چیزی نیست جز حسرت گناه . اجتناب ها و پرهیزهای طولانی و لذت نبردن های مکرر ، آدمی ای که به ایجاد نمایی در اقلیم درون ذات مشغول است را دچار یک حسرت همیشگی در فراق لذت گناه می کند . حسرت گناه آدمی را به موجودی افسرده و که دایم حسرت می خورد و بوتیمار صفت است ، تبدیل می کند .

3- صوم و صلات : آدمی که داغ حسرت گناه کردن به دل دارد برای تسکین آن به صوم و صلات افراطی می پردازد و می کوشد تمام ناکامی های و حسرت های به دل مانده شان را با این بهانه که ما راه خدا را می پوییم تسکین بخشد .و همین صوم و صلات اسباب کسالت و سستی و بی نشاطی مضاعف آنان را به همراه می آورد.

البته کامل ترین جامعه ها ، جامعه ایست که به طور هماهنگ و متعادل به ایجاد نمایی در اقلیم برون ذات و ایجاد نمایی در اقلیم درون ذات توجه کند و در چنین جامعه کاملی است که انسان کامل ظهور و بروز خواهد کرد . ان شاء الله ).

در هر حال بهتر است سراغ بحث اصلی خود برویم ؛ دیگر کاری که برای رهایی از بی کفایتی و سوءمدیریت باید انجام داد ؛ این است که با تاسیس و توجه بیش از پیش به رشته های بسیار مهم و کلیدی مثل انواع رشته های زیر مجموعه اقتصاد و نیز مدیریت و... و سوق دادن جوانان با استعداد به این رشته ها به توانمندی جامعه در این مورد بیافزاییم ، همچنین با تنظیم و تصویب قوانینی ، برای گردش و تغییر و تحول افراد در نظام مدیریت کشور و مجال دادن به دیگر افراد به ویژه جوانان ، شاید بتوان از شدت این بحران بی کفایتی کاست ).

سومین عامل عقب افتادگی ما ، مساله فساد نهادینه شده در همه زوایای کشور و به ویژه نظام اقتصادی است . علت این فسادهای افسار گسیخته و نهادینه شده چیست ؟ به نظر می رسد مهمترین دلیل آن عدم حاکمیت قانون و ضابطه مداری است . متاسفانه در تاریخ کشور ما همیشه حاکمان اصلی کشور خود را از قانون بالاتر و فراتر می دانند و تن دادن به قانون را نوعی تحقیر و اهانت به خود تلقی می کنند و طبیعی است وقتی رییس کشوری خود را برتر از قانون بداند مردم عادی و عامی نیز به تبع او چنین حقی را برای خود قایل می شوند . (زیرا چنان که در احادیث ما نیز آمده : الناس بأمرائهم اشبه منهم بآبائهم . و یا : النّاس على دین ملوکهم ) . البته این مساله ، یا بهتر بگوییم معضل عدم قانون مداری ما ایرانیان و عوارض و عواقب سوء و کمر شکن آن بر سرنوشت مردم و جامعه ، امریست که به ویژه در دوران مشروطه نیز بدان توجه شد . چنان چه یکی از موثرترین روشنفکران مشروطه ، روزنامه مشهورش را " قانون" نام گذاشت و یا روشنفکر دیگری رساله ای با عنوان " یک کلمه " ، که منظورش همان قانون بود ، تالیف کرد و راه نجات و پیشرفت کشور را در همان کلمه قانون مداری همه افراد جامعه ، از عالی ترین مقام تا دانی ترین آنها ، بر شمرد .

درد آور است که باید بعد از بیش از 120 سال اعتراف کنیم که جامعه ما هنوز اهمیت و ضرورت همین یک کلمه را درک نکرده است و هنوز هم همه افراد قانون را چیزی تزیینی و تشریفاتی و یا برای افراد بی دست و پا و بی عرضه تلقی می کنند . همین عدم التزام به قانون در بین ما به ویژه در میان سران کشور یکی از عوامل فساد افسار گسیخته و وسیع در کشور ما محسوب می شود .

( البته جالب است که قانون گذاران ما نیز قانون را طوری می نویسند که بیش و پیش از آنکه قابلیت رعایت کردن داشته باشد امکان دور زدن و پیچاندن و معطل گذاشتن داشته باشد ) .

نکته ای در اینجا وجود دارد که چه بسا طرح آن جالب باشد و آن اینکه در جامعه ایرانی و اسلامی ما که همه ادعای مسلمانی داریم ، تقریبا همه مردم جامعه ما مدعی کار و کوشش برای کسب رزق و روزی حلال برای خانواده و زن و بچه خود هستند اما در عین حال شاهدیم ، که بر اساس گزارش های مستند سازمان های بین المللی ، کشور ما در زمره فاسد ترین کشورهای جهان از نظر اداری و مالی و اقتصادی قرار دارد ! و این تناقضی عجیب است . جالب است که در کشور ما اگر پای سخن تک تک افراد جامعه بنشینی می بینی که دم از حلال خوری و کسب رزق پاک برای زن و بچه خود می زنند و نسبت به دزدی های افراد دیگر گله مند و شاکیند . اما اگر کمی صحبت را ادامه دهی می بینی که علت آنکه آنها حلال می خورند ناتوانییشان از حرام خواری است و اگر کوچکترین فرصتی برای کسب مال و منال از راه نامشروع به دست آورند در انجام آن به خود کوچک ترین شک و تردیدی راه نمی دهند ؛ در واقع همه افراد جامعه ما با فعل دزدی و حرام خواری مشکلی ندارند ، بلکه با فاعل آن مشکل دارند . در واقع آنها نمی گویند چرا دزدی شد ؟ بلکه می گویند : چرا فلانی دزدی کرد ؟ و در تقدیر سخنشان این است که چرا من دزدی نکردم . چرا زن و بچه من از نعمت ِمال و منال فراوان و بی زحمت ِدزدی برخوردار نشدند و آن نصیب دیگران شد . در واقع آنها با فعل دزدی چندان مشکل و مساله ندارند ، بلکه با فاعل آن مشکل دارند . حقیقتا همه ما ، به ویژه نگارنده ، چنینیم و این دردی است که نمی دانیم بر آن بگرییم یا به ریش خود بخندیم ؟!

البته نکته دیگری هم وجود دارد که به نظر می رسد از عوامل مهم در اشاعه فساد مالی و اقتصادی و اداری در جامعه ما باشد که ریشه آن در فرهنگ و سنت ماست و آن این نحوه تفکر است که : " همه انسانها ذاتا و فطرتا پاک و سالم و درستکار تلقی می شوند که باید به همه آنها اعتماد کرد ، مگر آنکه خلافش ثابت شود " . همین نحوه نگرش به انسان و تلقی مثبت از او که در فرهنگ ما ریشه دارد موجب اعتماد بی جا به موجود ذاتا پست و شریر و بدکاری چون انسان شده است و همین اعتماد بی خود و ساده لوحانه به انسان است که ، اسباب فساد و تباهی و سوء استفاده در جامعه ما را فراهم آورده است زیرا که با نیک و پاک شمردن انسان ، راهکارهای مناسب برای حراست و کنترل و مهار او در جامعه ایجاد نمی شود و همه انسانها به امان خدا و امان وجدان خودشان رها می شوند و طبیعی است که موجود ذاتا فاسد و تبهکاری چون انسان وقتی رها و یله شود جز فساد و تباهی کاری نخواهد کرد . ( البته عده ای نگرش مثبت به انسان را به قرآن ارجاع می دهند و می گویند قرآن انسانها را فطرتا پاک می داند و معمولا تنها به این آیه استناد می کنند :

فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفًا فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا لَا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَلَکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لَا یَعْلَمُونَ

در حالیکه این آیه به هیچ وجه نشانگر ذات پاک انسان ندارد و حتی اگر هم به سختی بپذیریم ابتدای آیه چنین دلالتی داشته باشد آخر آیه آنجا که می گوید : وَلَکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لَا یَعْلَمُونَ . تمام توهمات کسانی که انسان را فطرتا پاک می دانند در هم می ریزد . به هر روی کسانی که عمیقا با قرآن آشنایند می دانند که در قرآن بیشترین نکوهش ها و سرزنش ها از انسان شده است و خدای قرآن به هیچ وجه روی خوشی به انسان نشان نداده است و او را مذمت های سخت کرده است . مثلا :

وَ كانَ الْإِنْسانُ عَجُولًا

وَكَانَ الْإِنسَانُ أَكْثَرَ شَيْءٍ جَدَلًا

إِنَّ الْإِنْسانَ خُلِقَ هَلُوعاً

إِنَّ الْإِنْسَانَ لَظَلُومٌ كَفَّارٌ

وَ كانَ الْإِنْسانُ قَتُوراً

قُتِلَ الْإِنْسانُ ما أَکْفَرَهُ

وَمَا اَكْثَرُ النَّاسِ وَلَوْ حَرَصْتَ بِمُوْمِنِينَ

البته آیاتی از این دست بسیار است که ذکر آن در این مقال نمی گنجد. اما شاید بهترین آیه بر ذات فاسد انسان دلالت دارد آیه 53 سوره یوسف باشد که از قول پیامبر الهی حضرت یوسف می فرماید :

وَ ما أُبَرِّئُ نَفْسي‏ إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلاَّ ما رَحِمَ رَبِّي إِنَّ رَبِّي غَفُورٌ رَحيمٌ

و از این آیه کاملا می توان به ذات خبیث و کثیف انسان پی برد البته تنها کسانی مستثنا هستند که خدا به آنها رحم کند و این افراد شاید در هر یک میلیون یک نفر باشند ، و اگر باشند باید در حد پیامبران خدا باشند و می دانیم این افراد که تربیت دینی پذیرفته اند و شایسته رحمت الهی شده اند چقدر نادرند و النادر کالمعدوم . در واقع باید اذعان کرد که بسیار بسیار کم اتفاق می افتد که انسان تربیت پذیر ، آنهم از نوع تربیت دینی که سخت ترین تربیت هاست ، باشد و در واقع بجای تلاش کم هوده برای تربیت انسان باید کوشید به هر طریقی که می توان وی را مهار کرد و کنترل کرد و لجام به او زد تا شاید کمی کمتر فساد و پلیدی به پا کند ).

به هر روی متاسفانه در فرهنگ اسلامی به غلط و برخلاف نظر قرآن انسان موجودی پاک تصویر شده است و عوارض آن نیز تا بحال دیده ایم اما بر عکس این مساله را در فرهنگ غربی مشاهده می کنیم زیرا در آنجا این اندیشه راجع به انسان حاکم است که انسان ذاتا و فطرتا بد و شریر و فاسد و گناهکار است و حتی گناهکار به دنیا می آید و از رهگذر این نگرش است که همه راهکارها و ابزار و اسبابی که برای کنترل و مراقبت و مهار این موجود پست و تبهکار لازم است در جامعه و سیستم حکومتی تعبیه می شود و مطلقا انسان به حال خودش و یا وجدانش رها نمی شود و به نظر می رسد این خود یکی از عوامل پایین بودن فساد مالی و اقتصادی و اداری در جوامع غربی و نیز جوامع تابع فرهنگ و تمدن غربی ، می باشد . ( به نظر می رسد از جمله کارهای ضروری که برای مهار کردن غریزه حرام خواری ، تجاوز و تعدی به حقوق دیگران و دزدی و هیزی کردن ، که در میان همه انسانها و از جمله مردم جامعه ما وجود دارد ، باید کرد و و البته باید دقت کرد که آنانکه قدرت و امکانات و توانمندی بیشتری دارند ، یعنی حاکمان و مدیران و مسئولان جامعه ، بیشتر به تجاوز و دست درازی متمایلند ( آدمی که ذاتا کثیف و فاسد است وقتی به قدرت که آنهم ذاتا کثیف و فاسد است دست یابد ، معلوم است که باید منتظر چه وضعیتی بود! ) به هر روی برای مهار قدرتمندان دزد و فاسد کارهایی باید صورت پذیرد ، که نخستین آن محدود کردن و بستن دست و پای آنها برای دزدی و تعدی است که آنهم از طریق تصویب قوانین سخت گیرانه امکان پذیر است . برای مثال جا دارد به هنگام بازنگری در قانون اساسی کشورمان ، که شدیدا نیاز به اصلاح و تکمیل دارد ، این اصل را وارد آن کنیم که :

" همه سران نظام ، اعضای هیات دولت ، نمایندگان مجلس ، قضات و کارکنان قوه قضاییه ، فرماندهان نظامی و انتظامی و در واقع کلیه کارمندان و کارکنان حکومت در هر نهاد و در هر رده ای که باشند ، نمی توانند بیش از یک شغل حکومتی ، به استثنای مشاغل آموزشی ، داشته باشند . همچنین ایشان تا زمانی که بر سر شغل حکومتی خود هستند ، نمی‏ توانند و حق ندارند که عضو هیات‏ مدیره‏ شرکتهای‏ خصوصی‏ یا نماینده‏ آنها باشند. همچنین‏ اشتغال‏ به‏ فعالیتهای‏ تجاری‏ یا صنعتی‏ یا هر گونه مشاغل‏ آزاد برای آنها مطلقا ممنوع‏ می‏ باشد ، همچنین کلیه کارکنان حکومت، به‏ طور مستقیم‏ یا غیر مستقیم‏، حق‏ شرکت‏ در پیمانکاریهای‏ حکومتی یا مزایده‏ و مناقصه‏ را با وزارتخانه‏ ها، سازمانها و دوایر یا شرکتهای‏ حکومتی را ندارند " ..

البته نکته دیگری که لازم است در اینجا مطرح شود افزایش استقلال و اقتدار دستگاههای نظارتی و به ویژه دستگاه قضایی است . حقیقتا جا دارد برای افزایش اقتدار ، سلامت و صلابت و البته پاسخگویی دستگاه قضا ، در هنگام تکمیل و اصلاح قانون اساسی این اصل اضافه شود که :

" رییس دستگاه قضایی نیز همانند دو قوه دیگر با رای مستقیم مردم و برای یک دوره 5 ساله که فقط برای یک بار پیاپی قابل تمدید است ، برگزیده شود . اینکار بدین منظور صورت می گیرد که بر اقتدار و استقلال و سلامت دستگاههای قضایی و نظارتی کشور افزوده شود و نیز این دستگاهها در برابر افکار عمومی جامعه پاسخگو تر باشند " .

البته برای جلوگیری از ابتذال و روزمرگی و عوام زدگی و خدایی نکرده عمل بر موازین غیر دینی توسط این قوه ، لازم است این ماده به قانون اساسی اضافه شود که :

" کلیه نامزدهای ریاست قوه قضاییه پیش از آنکه در معرض رای مردم قرار گیرند . از نظر صلاحیت علمی و عملی و نیز داشتن ملکه اجتهاد ، زهد و تقوا و پاکدستی و ساده زیستی و حسن سابقه و شهرت نیک و نیز وابسته نبودن به ثروتمندان و مافیای اقتصادی و البته نداشتن روحیه تبانی گری و نداشتن اشتهار به جانب داری از حزب یا جناحی خاص و همچنین داشتن توانایی کافی برای مدیریت ، مورد تایید همه اعضای شورای نگهبان و پیش از آن مورد تایید مقام رهبری قرار گیرند . ضمن اینکه مقرر می شود همه نامزدهای ریاست دستگاه قضایی و نیز رییس دستگاه قضایی پس از انتخاب ، به هیچ وجه حق ندارد وعده ای دهد و یا کاری کند و یا بخش نامه و پیشنهادی و لایحه ای ارائه دهد که بر خلاف اصول اساسی اسلامی و یا نصوص قرآنی مورد اجماع فقهای شیعه باشد . ( تشخیص اینکه چه چیزهایی اصول اساسی اسلامی و نصوص قرآنی موارد اجماع فقهای شیعه است ، بر عهده مجلس خبرگان است ) "

.( ممکن است عده ای بگویند این کار ، یعنی انتخاب رییس قوه قضا به وسیله مردم در دنیا رواج ندارد . در پاسخ باید بگوییم که ؛ اول : در برخی از کانتون های سوییس و نیز برخی ایالات آمریکا این امر وجود دارد . دوم : هر کشوری ویژگی های خاص خود را دارد و باید در تدوین قوانین ، به ویژه قانون اساسی ، به این ویژگی های خاص خودش توجه کند نه تقلید و گرته برداری از دیگر کشورها . سوم : دستگاه قضایی ما متاسفانه این عیوب را دارد که از صلابت کافی در برابر مجرمان و قانون شکنان برخوردار نیست و نیز قضات و کارکنان آنان از سلامت مالی و اقتصادی و رفتاری ، آنطور که در خور کشور اسلامی ماست ، برخوردار نیستند و البته در برابر مردم نیز به اندازه کافی پاسخگو نیست و نسبت به آنان رفتار مناسبی ندارد و این کاملا بر خلاف عقل و شرع است . پس ضرورت دارد که رییس این دستگاه توسط مردم برگزیده شود ، چهارم : کشورهای دیگر ما را متهم به نبود مردم سالاری می کنند حال اگر تمام سه قوه نظام ما منتخب مستقیم مردم باشند دیگر این تهمت به مقدار زیادی بی اثر خواهد شد . پنجم : یکی از انتقادات تندی که بر مقام رهبری می شود ، به علت عملکردهای قوه قضاییه است . قوه ای که رییس آن را رهبری تعیین می کند . حال اگر رییس این قوه توسط مردم انتخاب شود ، البته همانطور که گفتیم نامزدهای این منصب ، باید مورد تایید شورای نگهبان و پیش از آن مورد تایید رهبری قرار گیرند ، از میزان انتقادات بر مقام رهبری کاسته خواهد شد . به هر روی باز تاکید می کنیم که انتخاب مستقیم رییس قوه قضاییه توسط ملت ، هزار حسن دارد و می توان با تمهیداتی ، که برخی از آنها را در بالا آوردیم ، جلوی معایب آن را نیز گرفت و امیدواریم که عملی شود ).

همچنین برای نظارت بیشتر بر مسئولان کشور جا دارد سازمانی زیر نظر قوه قضاییه ، تاسیس شود که بر اساس قانون :

" کلیه سران نظام ، وزرا و نمایندگان مجلس و مقامات ارشد قضایی و همه مسئولان و مدیران ارشد حکومتی ، در هر قوه ای و در هر نهادی ، ملزم هستند ، پیش از مشغول شدن به سمت و مسئولیتشان ، میزان ثروت و دارایی خود را و اینکه آن ثروت را از چه طریقی کسب کرده اند به این سازمان اعلام نمایند و در صورتی که تشخیص داده شود که از راه غیر مشروع کسب کرده اند ، به هیچ وجه صلاحیت احراز آن مسئولیت را نخواهند داشت . همچنین این سازمان موظف است میزان ثروت مسئولان و همسر و فرزندان و پدر و مادر و برادران و خواهران پیش از اشتغال بدان مسئولیت و پس از فراغت از آن ، بررسی و کنترل کند و در صورتی که بر ثروت ایشان و یا نزدیکانشان در طول دوره مسئولیت ، به ناحق و به صورت نا متعارف افزوده شده بود بدان رسیدگی و مبالغ اضافی را به بیت المال مسترد کند و با خاطی طبق قانون عمل کند . مصادیق مقامات ارشد را قانون مجلس مشخص می کند . ( البته رسیدگی به دارایی های رهبری ، رییس قوه قضاییه و مسئولان عالی قضایی و فرماندهای ارشد نظامی و انتظامی و ائمه جمعه و کلیه مسئولانی که با حکم مستقیم رهبری منصوب می شوند و همسر و فرزندان و پدر و مادر و خواهر و برادرانشان ، بر عهده مجلس خبرگان خواهد بود . همچنین برای مسئولیت هایی که زمان دار نیستند تعیین زمان لازم برای رسیدگی بر میزان دارایی ها ، بر عهده مجلس خبرگان خواهد بود ).

همچنین جا دارد به وظایف شورای نگهبان این مورد افزوده شود که :

" کلیه نامزدهای مقامات انتخابی کشور ، اعم از ریاست جمهوری ، ریاست قوه قضاییه ( در صورت انتخابی شدن آن ) ، نمایندگی مجلس شورای اسلامی ، نمایندگی مجلس خبرگان ، ملزم و موظف هستند که میزان هزینه های تبلیغاتی خود و نحوه به دست آوردن و چگونگی خرج کردن آن را به شورای نگهبان ، به عنوان ناظر انتخابات ، به طور شفاف و مستند گزارش دهند ".

همچنین شورای نگهبان وظیفه دارد که نظارت کند که :

" کلیه نامزدهای مقامات انتخابی کشور ، اعم از ریاست جمهوری ، ریاست قوه قضاییه ( در صورت انتخابی شدن آن ) ، نمایندگی مجلس شورای اسلامی ، نمایندگی مجلس خبرگان در تبلیغات انتخاباتی خود وعده و شعاری ندهند که بر خلاف اصول اساسی اسلام ، قانون اساسی ، منافع ملی و تمامیت سرزمینی و اصالت ایرانی باشد و اگر نامزدی چنین وعده ای یا شعاری مطرح کرد ، پس از سه بار تذکر اگر از عمل خود بازنگشت با تشکیل جلسه فوق العاده ای توسط شورای نگهبان صلاحیت او مورد بررسی مجدد قرار می گیرد و در صورت لزوم از نامزدی آن سمت کنار گذاشته می شود ".

همچنین باید یک مرکز نظارتی به صورت مستقل زیر نظر وزارت دادگستری برای رسیدگی به میزان ثروت و دارایی های قضات و کارکنان قضایی و همسر و فرزندان و پدر و مادر و خواهر و برادران ایشان و نیز رسیدگی به نحوه رفتار و برخورد قضات و کارکنان و کلیه ضابطین و مامورین قضایی و... با مراجعه کنندگان ، متهمان و مجرمان ، تشکیل شود و به شکایات مردمی نیز در این خصوص با شفافیت و دقت و سرعت رسیدگی نماید .

همچنین بهتر است در هر دستگاه و نهاد حکومتی ، مرکز مستقلی زیر نظر مستقیم رییس آن نهاد و دستگاه جهت رسیدگی به شکایات مردمی از نحوه برخورد و رفتار کارکنان با مراجعین و نیز دریافت گزارش های مردمی از اختلاس ، ارتشا و یا هر گونه سوء استفاده مالی مدیران و کارکنان آن دستگاه ، تاسیس شود .

همچنین به صلاح است که در قانون اساسی طی ماده ای صراحتا ذکر شود که :

" هر شخصیت حقیقی یا حقوقی و به ویژه رسانه های عمومی ، اگر گزارشی از هر گونه فساد ، اعم از فساد مالی ، اقتصادی ، اداری ، رفتاری و اخلاقی در هر جایی از کشور ، به ویژه در دستگاههای حکومتی ، به صورت مستند ارائه دهد باید مورد تقدیر و تکریم قرار گیرد و پاداش مالی شایسته دریافت نماید . ( تفصیل بیشتر را قانون مشخص می کند ) " .

چهارمین عامل عقب افتادگی جامعه ما ، نهادینه نشدن و عدم تحکیم و استقرار مردم سالاری دینی در کشور است . متاسفانه با گذشت بیش از 110 سال از انقلاب مشروطه و چهل سال از انقلاب اسلامی ، هنوز که هنوز است تعداد پر شماری از شخصیت های تاثیر گذار در جامعه ما برای رای و نظر مردم اصالت قایل نیستند و آن را بیشتر امری تزیینی و یا تشریفاتی تلقی می کنند که صرفا نقش تایید کننده و یا نوعی بیعت ، برای اوامر و فرامین حاکمان دارد ؛ در واقع آنها مردم را اصلی نمی دانند که حاکمان حاشیه و فرع و تبع آنها هستند بلکه حاکمان را اصل و مردم را فرع و تبع آنها می شمارند .

البته همین جا باید بگوییم که ما با دموکراسی به شکل و شیوه غربی به هیچ وجه موافق نیستیم و آن را سمی مهلک برای اسلام و ایران می دانیم و آنهم به دو دلیل : یکی دینی و دیگری میهنی .

دلیل دینی آنکه اعتقاد داریم که درست است که مردم حق دارند در تعیین مقدرات خود آزاد باشند اما این آزادی تا جایی است که کاری خلاف اصول اساسی و نصوص قرآنی مورد اجماع علمای اسلام صورت نپذیرد ؛ زیرا اگر خدایی ناکرده خلاف این امر ، چیزی صورت تحقق پذیرد و نظامی شبیه دموکراسی های غربی حاکمیت یابد نتیجه آن می شود که اخلاق و ایمان پایمال غرایز حیوانی انسان می شود و به بهانه آزادی ، انسان به حیوانی غریزی ( بیشتر غریزه شکم و شهوت ) که هدفی جز ارضای غرایز بطنی و فرجی ندارد بدل می شود و این به بیراهه رفتن است. در واقع ما معتقدیم انسان باید ضمن برخورداری از آزادی در تعیین مقدرات مراقب باشد که ایمان و اخلاق و تربیت اسلامی را لگدکوب نکند .

اما دلیل میهنی که موجب می شود ما با تجویز دموکراسی غربی برای ایران موافق نباشیم این است که کشور ما به دلیل داشتن قومیت ها و اقلیت های متعدد و مختلف ، که گاه ویژگی های کاملا متضادی به ویژه از نظر مذهبی و زبانی دارند ، که موجب می شود هر کدام ساز خاص خود را بزنند ، اگر قرار باشد چیزی شبیه دموکراسی غربی در آن حاکم شود ، قطعا دچار تعارض ها و تناقض های اجتماعی و سیاسی و فرهنگی و زبانی و دینی و مذهبی می شود و به احتمال قوی در طی مدت نه چندان طولانی کشور به انحطاط و زوال و فروپاشی و نابودی دچار می شود .بنابراین لازم است در کشور ما مردم سالاری خاصی که متناسب با شرایط اجتماعی و فرهنگی و جغرافیایی و تاریخی آن است شکل گیرد . در واقع مردم سالاری باید در کشور ما شکل گیرد که تا جاییکه می تواند ضمن پاسداشت حقوق و آزادی های مردمی ، از تجزیه و پاره پاره شدن و فروپاشی و نابودی کشور نیز ممانعت به عمل آورد . ( اندیشمندی می گفت ایران ما زمانی شیر بوده است ولی ما غفلت کردیم و حالا گربه شده است اما اگر امروز چهار چشمی مراقب آن نباشیم ، عده ای از داخل و خارج ، آن را به موش کوچکی تبدیل می کنند ) .

این را هم در اینجا بگوییم که ما ضمن موافقت کلی با نظام جمهوری اسلامی ، قانون اساسی و اصل وجود مقام رهبری ، معتقدیم که برای پویایی و بالندگی بیشتر و کارآمدی فزون تر ِ این نظام و جلوگیری از ، خدایی ناکرده ، فروپاشی و نابودی آن ، و نیز صدور آن به دیگر کشورها به عنوان الگوی حکومتی ، لازم است تغییراتی در قانون اساسی فعلی صورت بگیرد . چرا که نظام سیاسی کشور ما به شدت فقهی و آنهم متاثر از فقه شیعی آنهم از نوع فقاهت ایرانی آنست ، در حالیکه فقه تنها بخشی از اسلام است ، بنابراین طبیعی است که هیچ کشوری ، ولو اسلامی ، تمایل به الگوگیری از آن ندارد و حتی مشاهده کردیم که کشور شیعی عراق نیز بدین کار علاقه ای نشان نداد .

بنابراین بهتر است که تغییراتی در فلسفه سیاسی جمهوری اسلامی ایجاد نماییم . ( اگر چه نظام جمهوری اسلامی بیش از هر چیز متکی بر فقه سیاسی است تا فلسفه سیاسی ، اما همین فقه سیاسی شیعی نیز بیشتر ریشه و پایه در فلسفه سیاسی سنتی دارد ) و می دانیم که فلسفه سیاسی سنتی از " انسان آنچه باید " سخن می گوید و نگرشی رو به بالا دارد در حالیکه در فلسفه سیاسی مدرن از " انسان آنچه هست " سخن می گوید و نگرشی رو به پایین دارد. .
مزیت فلسفه سیاسی مدرن این است که به نیازها و ناتوانی ها و محدودیتهای انسان و از آن مهمتر حقوق فطری انسان توجه ویژه می کند و همین توجه ویژه موجب شده که دیگر امروزه ، از آن ظلم ها و ستم ها که در گذشته با هر بهانه و دستاویزی به انسان می شد و انواع رنج ها و زجر ها را برای او به وجود می آورد ، خبری نباشد یا کمتر باشد و جهان به مراتب از از آنچه در گذشته بود مطلوب تر و مطبوع تر جلوه کند. اما باید دقت داشت در کنار این مزیت و حسنِ تحسین شدنی فلسفه سیاسی مدرن ، این عیب نیز در آن وجود دارد که توجه بیش از حد به انسان و آنچه هست ، موجب شده که انسان از تعالی و تکامل باز ماند و روز به روز بیشتر در چاه بی انتهای نفسانیات و صفات رذیله و ناپسند فرو رود. به عبارت دیگر محور فلسفه سیاسی مدرن یعنی " انسان آنچه هست " انسان را دچار نوعی سکون ، رکود و نزول اخلاقی و معنوی کرده است که شاهد مشهود آن را در غرب مدرن و کشورهای غربزده مشاهده می نماییم. ( وضع قوانینی چون مشروعیت روابط بی بند و بار جنسی حتی با محارم ، مشروعیت ِ همجنس گرایی، سقط جنین ، اوتانوزی (مرگ آسان) ، خود پرستی مفرط و هزار و یک بی اخلاقی و معنویت گریزی دیگر، از جمله این موارد است.
پرسشی که اینجا مطرح می شود این است که چه باید کرد که هم از دستاوردها و مزایای فلسفه سیاسی مدرن سود بریم و هم از دستاوردهای فلسفه سیاسی سنتی ؟
پاسخ آن است که باید میان " انسان آنچه هست " و " انسان آنچه باید " تلفیقی و ترکیبی ایجاد نماییم و راهی برگزینیم که ثمره آن حکومتی متعالی شود. و آن راه این است که در نظام حکومتی دو رکن تعبیه شود : رکنی متغیر و رکنی ثابت .
رکن متغیر ، که رکنی اصلی ، حداکثری و اجرایی است، آنست که بر اساس خواست مردم تغییر کند و بکوشد تا آنجا که خلاف مصالح عمومی و منافع ملی نباشد ، نیازهای طبیعی و حقوق فطری آنها را به بهترین وجه تامین کند. البته حکومت نه تنها موظف است که نیازهای طبیعی مردم را تامین کند بلکه باید بکوشد که به طور روزافزون و بی توقف ، بیشترین عمران و آبادی که از آن به عنوان " ایجاد نمایی در اقلیم برون ذات " نیز می توان تعبیر کرد تحقق بخشد . این رکن در واقع ضامن ایجاد حیاتی خوش و مرفه و سعادتمندانه این دنیایی برای انسان می باشد .

رکن ثابت ، که رکن تابعی ، حداقلی و نظارتی است، آنست که بر اساس خواستهای نفسانی و غیر اخلاقیِ مردم ( منظور اصول اخلاق و ایمان اسلامی است ) تغییر نکند و همواره پاسدار اخلاق و معنویت و شرف متعالی مردم و جامعه باشد و با حفظ کرامت و حرمت شهروندی جایی که لازم است در برابر خواسته های نفس اماره آنان بایستد تا شرافت و کرامت الهی آنان لکه دار نشود. ( داور اخلاقی باید بیرون از آدمی ، که خود یک طرف دعواست ، باشد ؛ چرا که اگر قرار باشد آدمی هم داور باشد و هم طرف دعوا ؛ طبیعی است که داوری دادگرانه ای نخواهد داشت . نکته دیگر آنکه ما اگر بخواهیم قضاوت کنیم که چه کاری اخلاقی است و چه کاری غیر اخلاقی است ؟ ابتدا باید خود را به عنوان ناظر بی طرف بیانگاریم و آنگاه آن فعل و عمل را با فعل و عملی متناقض با آن بسنجیم و آنگاه بی طرفانه حکم کنیم آیا آن عمل اخلاقی است یا خیر ؟ برای مثال عمل سقط جنین را با عمل متناقض آن یعنی حفظ جنین مقایسه کنیم و آنگاه حکم کنیم کدام یک از این دو عمل بهتر و پسندیده تر است . و یا عمل زنای با محارم را با متناقض آن یعنی عدم انجام چنین عملی بسنیجم و آنگاه داوری کنیم کدامیک از این دو فعل به نزد وجدان انسان نیکوتر جلوه می کند و یا عمل روابط بی بند و بار جنسی را با عدم انجام چنین عملی در یک کفه ترازو بنهیم و ببینیم کدامیک از این دو عمل ما را خشنود تر می کند و قس علی هذا )

به هر روی حکومت موظف است در برابر خواستهای مردم که برخلاف اصول اخلاق و ایمان اسلامی است ، بایستد (برای مثال: اعمالی چون سقط جنین ، زنای با محارم ، همجنس بازی، بی و بند و باری جنسی و معنویت گریزی و... ) که از این امر با عنوان " ایجاد نمایی در اقلیم درون ذات " نیز تعبیر می شود که ضامن ابدیت و جاودانگی انسان است . .
حکومتی که بتواند این دو رکن را در خود تعبیه کند و به کار اندازد ، به نظر می رسد که ، متعالی ترین حکومتها خواهد بود که هم هنرهای سنت را دارد و هم خوبی های مدرنیته. نه به حرمت و حقوق ذاتی و طبیعی انسانها بی توجهی می کند و نه به اخلاق و ایمان اسلامی آنها که البته این نوع حکومت در کشورهایی با تاریخ و فرهنگ و مدنیت مختلف شکل و شمایل مختلف می گیرد .

. بنابراین بر اساس این فلسفه سیاسی متعالی که در بالا ترسیم کردیم و ترکیب فلسفه سیاسی سنتی و مدرن است لازم است در نظام سیاسی جمهوری اسلامی نیز تغییرات و تعدیلاتی ایجاد نماییم . مهمترین تغییر این است که نظام جمهوری اسلامی از نظامی صرفا فقهی ، فقه تنها بخشی از دین و قرآن است ، به نظامی اخلاق مدار ، ایمان مدار و آراسته به ادب و تربیت اسلامی و البته با محوریت فقه و شریعت تبدیل شود . بنابراین لازم است که " مقام رهبری به عنوان مجتهدی عادل باید مظهر اخلاق و ایمان و ادب و تربیت اسلامی و نمونه پارسایی و پرهیزگاری و ساده زیستی و تواضع و نیز آراسته بودن به حسنات افعال و مکارم اخلاق و سلوک ابرار و دور بودن از خود محوری و قدرت طلبی و داشتن روحیه رحمت و رافت بر بندگان خدا و مروت و مدارا با ایشان ، که خودش نیز یکی از آن بندگان خدا است ، در جامعه اسلامی شناخته شود و بنا بر داشتن این صفات پسندیده اخلاقی او این وظیفه و حق را دارد که اگر در هر دستگاه و نهادی ، برنامه ای یا رویه ای یا فعالیتی خلاف اخلاق و ایمان و ادب و تربیت اسلامی صورت گرفت یا خواست صورت بگیرد ، بدان دستگاه تذکر دهد و آن دستگاه ملزم باشد در سریع ترین زمان ممکن ، نسبت به اصلاح آن رویه و عمل اقدام کند " .

همچنین در ادامه ما پیشنهاداتی در مورد انجام تعدیلات و تغییراتی در قانون اساسی جمهوری اسلامی به منظور تقویت و تکامل رکن متغیر که همان رکن اصلی است ، ارائه می دهیم . امید که مفید واقع شود .

اول : بهتر است که به منظور تثبیت بیشتر امور ، دوره ریاست جمهوری و نمایندگی مجلس از چهار سال به پنج سال افزایش یابد .

دوم : بهتر است رییس جمهور به عنوان رییس مجمع تشخیص مصلحت نیز قرار گیرد و نیز بهتر است اعضای ثابت مجمع ، عبارت باشند از سران قوا ، پنج نماینده از قوه مجریه و پنج نماینده از قوه مقننه و سه نماینده به طور جداگانه از قوه قضاییه ، مجلس خبرگان و شورای نگهبان و 18 نماینده نیز از سوی مقام رهبری که می شود در مجموع 40 نفر .

سوم : بهتر است که اعضای حقوقدان شورای نگهبان پس از معرفی از سوی رییس قوه قضاییه ، مورد تایید رییس جمهور نیز قرار گیرند و سپس به مجلس معرفی شوند .

. چهارم : بهتر است که اعضای فقیه شورای نگهبان از سوی مجلس خبرگان به رهبری معرفی شوند و پس از تایید رهبری ، منصوب شوند .

پنجم : بهتر است که شمار اعضای شورای نگهبان از دو ، شش نفر به دو ، نه نفر یعنی در مجموع 18 نفر افزایش یابند .

ششم: بهتر است که ریاست سازمان صدا و سیما و نیز سیاست های کلی اداره این سازمان را ، شورایی مرکب از نمایندگان سه قوه و مجلس خبرگان هر کدام دو نماینده و نیز چهار نماینده از سوی مقام رهبری تعیین کنند .

هفتم : بهتر است که فرمانده نیروی انتظامی از سوی وزیر کشور و از میان فرماندهان خوش سابقه و لایق و متدین نظامی یا انتظامی ، به رهبری معرفی شود و پس از تایید رهبری با حکم رهبری منصوب و به همین ترتیب نیز عزل شود .

هشتم : بهتر است در میان شرایطی که نامزدهای ریاست جمهوری باید داشته باشند که یکی از آنها از رجال سیاسی و مذهبی بودن است شرط رجل اقتصادی بودن نیز به آن شرایط ، با توجه به اهمیت مسایل اقتصادی در دنیای مدرن و کشور ما ، افزوده شود . همچنین این شرط نیز لحاظ شود که نامزدهای پست ریاست جمهوری باید دارای سوابق درخشان مدیریتی آنهم مدیریت در سطح کلان کشور باشند و البته این شرط نیز اضافه شود که نامزدهای ریاست جمهوری از نظر مالی و اقتصادی باید حداکثر جزو طبقات متوسط جامعه محسوب شوند و دارای گذشته کاملا روشن و شفاف از نظر مالی و اقتصادی باشند .

نهم : بهتر است که در شورای عالی امنیت ملی ، علاوه بر رییس مجلس ، دو نماینده دیگر نیز از سوی مجلس شورای اسلامی انتخاب شده و از اعضای این شورا باشند .

دهم : بهتر است که رییس جمهور و رییس قوه قضاییه ملزم شوند که در پایان هر سال شخصا و به اتفاق مسئولان ارشد قوه خود در مجلس شورای اسلامی حضور یابند و گزارش عملکرد یکساله خود را به نمایندگان ملت ارائه دهند و در پایان ، به سئوالات و اشکالات و ابهامات نمایندگان ملت پاسخ دهند.

یازدهم : بهتر است نحوه بازنگری و تغییر در قانون اساسی کشور نیز به این شکل تغییر یابد که ارائه پیشنهاد بازنگری در قانون اساسی و نیز موارد مورد بازنگری ، از دو سوی امکان پذیر باشد : یکی از سوی مقام رهبری و پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت کشور و دوم : از سوی حداقل 80 درصد نمایندگان مجلس شورای اسلامی . پس از ارائه پیشنهاد ، در ظرف کمتر از سه ماه ، شورای بازنگری قانون اساسی با ترکیب : سران قوا ، 15 نماینده از سوی رهبری ، 10 نماینده از قوای سه گانه ، 7 نماینده از مجلس خبرگان رهبری و مجمع تشخیص مصلحت نظام و شورای نگهبان و 3 نماینده از سوی شورای عالی استانها ، به ریاستِ رییس جمهور تشکیل می شود . و در پایان موارد تغییر در قانون اساسی به تایید اکثریت مطلق مجموع اعضا برسد و سپس به رهبری ابلاغ شود و بعد از تایید رهبری با فرمان ایشان به همه پرسی عمومی گذاشته شود .

به هر روی هر چه نظام حکومتی ما با مردم و جامعه خود بیشتر هماهنگ و هم آوا باشد و توانایی تغییر و امکان انعطاف پذیری با شرایط جدید را داشته باشد ( البته ضمن حفظ اصول کلی اسلامی و نیز حراست از منافع ملی و تمامیت سرزمینی ) جلوی اعتراضات و شورش های کور مردمی که معمولا منجر به تغییرات ناگهانی و بنیادین و یا انقلابات سیاسی – اجتماعی ، می شوند ، انقلاباتی که هزینه های سنگین مادی و معنوی برای کشور و مردم و همگان دارد ، بیشتر گرفته می شود و حقیقتا نظامی را باید موفق دانست که خود پیشگام تغییر و تحول و اصلاح به نفع مردم و جامعه اش شود . ( البته نباید از این هراسید که ممکن است زمانی فرا رسد که مردم به اسلام و قرآن پشت کنند چرا که اسلام و قرآن بخشی از وجود این مردم است و همین مردم بودند که انقلاب اسلامی کردند و نظامی اسلامی با مسئولان مسلمان را بر سر کار آوردند و به هیچ وجه نباید مسئولانی که این مردم آنها را بر سر کار آوردند ، خود را مسلمان تر و دیندار تر از مردم شمارند و یا خدایی ناکرده خود را قیم یا ولی نعمت مردم یا مسیطر بر آنها و یا جبار آنها به راه حق بشمارند ).

در هر حال ، در این مقاله ما چهار عامل را به عنوان عوامل اصلی به وجود آمدن معضلات کنونی جامعه ایران مطرح کردیم که عبارت بودند از : اول : نداشتن نظریه و تئوری مشخص ، روشن ، نظام مند و کارآمد برای اداره کشور که بعد از انقلاب دچار آن شدیم . دوم : سوء مدیریت و بی کفایتی و عدم توانایی مسئولان در اداره کشور که حداقل در ایران پس از اسلام شاهد آن شدیم . سوم : فساد نهادینه شده و ساختاری و سیستماتیک و رسوخ آن در همه زوایای کشور ، به ویژه در نظام های مالی و اقتصادی و اداری . چهارم : نهادینه نشدن و عدم تحکیم پایه های مردم سالاری دینی و تزیینی دانستن رای و نظر مردم .

به هر روی مساله ای که جا دارد آن را هم بیان کنیم این است که کشور ما در شرایط فعلی در یک بزرخی دیگر ، علاوه بر برزخ سنت و مدرنیته ، قرار دارد و آنهم برزخ میان قوت و ضعف است . توضیح آنکه کشور ما نه چندان قدرتمند است که دیگر کشورها و به ویژه ابرقدرت های جهانی ، قدرت او را به رسمیت بشناسند و در برابر او کوتاه بیایند و او را در جرگه ابرقدرت ها راه دهند ، چنانکه برای مثال در مورد چین چنین شد ، و نه چندان ضعیف است که خود ایرانیان در برابر غرب کوتاه بیایند و بزرگی و سیادت و آقایی فرهنگ و تمدن غرب را بر خود به رسمیت شناسند ، اتفاقی که در مورد اکثر کشورهای جهان افتاده است و آنها به عظمت فرهنگ و تمدن غربی معترف شدند .

اما حال چه باید کرد ؟ و چگونه باید از این برزخ لعنتی خارج شد ؟ و چگونه باید از این باتلاق عبور کرد ؟ چنین به نظر می رسد که ما چاره ای جز تلاش مضاعف برای قدرتمند تر شدن ، به ویژه در عرصه اقتصادی که امروز محور اصلی قدرت و پیشرفت هر کشوری محسوب می شود ، نداریم و البته برای تغییر وضعیت اقتصادی باید وضعیت فرهنگی نیز تغییر نماید. چرا که در فرهنگ سنتی ما دنیا گریزی ، بی توجهی به زخارف دنیا ، قناعت به آنچه هست و عدم تلاش برای تولید بیشتر و کلا تحقیر دنیا محوریت دارد . برای مثال ؛ حافظ که محبوب ترین شاعر ایرانی و در واقع تجلی روح جمعی ملت ایران است در تحقیر دنیا می گوید :

تا کی غم دنیای دنی ای دل دانا حیف است ز خوبی که شود عاشق زشتی

و یا سعدی معلم اخلاق و زندگی برای ایرانیان در غزلی زیبا و کم نظیر ، در تحقیر و کوچک داشت دنیا و مافیها چنین می سراید :

دنیا که در او مرد خدا گل نسرشته است نامرد که ماییم چرا دل بسرشتیم

از این موارد در ادب فارسی بی شمار است و نیازی به آوردن آنان در اینجا نیست چرا که هر کسی که کمی با ادبیات ایران ما آشنا باشد به این مساله اذعان دارد . همچنین جا دارد به یک مورد دیگر از سعدی نیز اشاره شود . سعدی در کتاب گلستان خود ، که از اولین کتاب هایی بود که کودک ایرانی می خواندند و هنوز هم تقریبا کتاب مرجع و محبوب ایرانیان است فصلی را به فضیلت قناعت اختصاص می دهد و طبیعی است که قناعت در مصرف ، خود در واقع مقدمه ایست برای قناعت در کار و کوشش و تولید . ( عده ای فکر می کنند که می شود در مصرف قناعت کرد ولی در تولید حرص زد و طمع ورزید و بر همین اساس ، شعار محوری در اقتصاد اسلامی - ایرانی را " حرص در تولید و قناعت در مصرف " مطرح می کنند . ( می توان این شعار را به زبان فلسفی ، که بحث را عمق بیشتری می بخشد ، اینطور تعبیر کرد که شایسته است انسان به حدی از تعالی برسد که " برخوردار باشد از قادریت ایجاد نمایی ، بدون داشتن قابلیت ایجاد پذیری " . توضیح بیشتر آنکه در عالم به سه مرتبت قایلیم : یک مرتبت كه در واقع بالاترین مرتبه است ؛ همانا ذات خداست. ذات خدا ، در عالم ، قابلیت ایجادپذیری و تاثیر پذیری از غیر ، ندارد . بلكه فقط می توانند ایجاد نماید و منشا اثر باشد . مرتبت دیگر که پایین ترین مرتبت است و جماد و نبات و حیوان در آن جای دارند این ویژگی را دارند كه صرفا در عالم هستند و ایجاد را از دیگران می پذیرند بی آنكه بتوانند خود ایجادی نمایند و منشا اثری گردند. اما مرتبت سوم كه در میانه مرتبت خدا و مرتبت جماد و نبات و حیوان قرار دارد ، مرتبت انسان است كه هم قابلیت ایجادپذیری دارد و هم از قادریت ایجادنمایی برخوردار است اما کمال و نقطه اوج انسان ، نکته مهم در اینجاست ، که کمال و نقطه اوج انسان در این است که همچون ذات خدای تعالی ، تنها ایجاد نمایی کند و ایجاد نمای محض باشد و به هیچ وجه ایجاد پذیر نباشد و چنین است که فرمود : تخلقوا باخلاق الله ) .

این نظر در ابتدای کار جالب و مطلوب می نماید . اما با کمی تدبر متوجه می شویم که حقیقت این است که انسان های معمولی دوست دارند هر چه بیشتر کار می کنند بیشتر هم مصرف کنند و در واقع آنها دوست دارند نتیجه کار و کوشش خودشان را در سر سفره شان و زندگی روزمره خودشان و زن و بچه شان ببیند و واقعا اندک شمارند کسانی که حرص در تولید و ولع در کار و کوشش داشته باشند ولی در مصرف قانع و بسنده کار باشند و مازاد درآمد خود را صرف نیازمندان و ایتام و بیچارگان می کنند ، تنها شخصی که به نظر می رسد مصداق این تفکر باشد . امیرالمومنین بوده است که با زحمت چاه آبی می کند و یا باغی را آباد می کرد ولی آن را وقف مستحقان و بی نوایان و یتیمان می کرد .البته همانطور که بیان شد باید توجه داشت که آدم های متعارف و معمولی این عظمت روحی و سعه شخصیتی و کرامت نفسانی را ندارند و دوست دارند پول و درآمد حاصل از کار و دسترنجشان ، صرف آسایش و رفاه و خوشی بیشتر خودشان و یا حداکثر زن و بچه شان شود ، اگرچه در دوران مدرن بعضی ها روا ندارند حاصل دسترنجشان را حتی همسر و فرزندانشان بخورند ). به هر روی ما نظر بعضی از روشنفکران را تکرار نمی کنیم که برای پیشرفت باید کتاب های بزرگ و کلاسیک ادبیات فارسی که محورشان دنیا گریزی و صوفی گری است در جشن کتاب سوزان به شعله های آتش سپرد . اما ما چاره ای نداریم جز اینکه این کتاب های ارزشمند را مورد بازخوانی انتقادی قرار داده و آنها را هم آوا با زمانه مدرن کنیم .

عرصه دیگری که باید در آن تلاش و کوشش مضاعف کرد ، عرصه نظامی است . ما باید تا جاییکه می توانیم برای دستیابی سریعتر به بمب اتمی و حتی بمب هیدروژنی ، که اهمیت این سلاحها را در عمق مخالفت غربیها با دستیابی دیگر کشورها بدان می توان درک کرد ، سعی و کوشش کنیم .در این خصوص متاسفانه مشکلی نسبتا پیچیده ای هم وجود دارد و آن این است که گویا ملت ما هنوز از لحاظ روانی آمادگی کامل و اعتماد به نفس کافی برای در اختیار گرفتن بمب هسته ای و بمب هیدروژنی را ندارد و گویا هنوز در ضرورت داشتن بمب اتمی و بمب هیدروژنی متذبذب است . اما باید دانست که اگر بخواهیم به شان و منزلت تاریخی خود نزدیک شویم باید به این سلاح ها دست یابیم تا دیگر کسی جرات تحقیر ما را به خود راه ندهد .

زمینه دیگری که باید تقویت شود ، بعد فرهنگی و هنری کشور است . زیرا تا بعد فرهنگی و هنری کشوری تقویت نشود تقویت بعد اقتصادی و حتی سیاسی به قدرتمند شدن همه جانبه آن کشور در جهان کمک شایانی نمی کند و حرکت آن کشور به سوی رشد و پیشرفت اقتصادی ، حرکتی می شود در ذیل تمدن های غالب دیگر ( که در حال حاضر تمدن غالب ، غرب مدرن است ) . بهترین شاهد این مدعا اکثر کشورهای پیشرفته غیر غربی جهان هستند که بیشتر هویتشان و فرهنگشان فرهنگ و هویت غربی شده است و فرهنگ و هویت خاص خود را تا حدود زیادی از دست داده اند . بنابراین اگر ما می خواهیم کشوری پیشرفته و با فرهنگ و هویت خاص خود باشیم . توجه به چند امر ضروری است : اول ضرورت تدوین و تالیف تاریخ فکر و فرزانش در ایران است . ( باید به این مساله بسیار مهم توجه داشت که تدوین تاریخ اندیشه برای یک تمدن کهن ، که ضمن حفظ تشخص و اصالت خود می خواهد در دنیای جدید نیز زنده و منشا اثر باشد ، یکی از ضروری ترین کارهاست . متاسفانه در کشور ما چندان اعتنایی به این مساله نشده است و هنوز در ایران ما که دست کم حدود ۱۵۰۰ سال سابقه فکر فلسفی ثبت شده و مستند ، منظور فلسفه به شکل یونانی آن است و 3 هزار سال سابقه اندیشه و فرزانش است ، منظور اندیشه های هستی شناسانه و تبیین گر عالم و آدم است نه فلسفه یونانی ، یک کتاب جامع و معتبر و متقن که سیر آن را ترسیم کند ، وجود ندارد.

به هر روی برای تدوین و تبیین تاریخ فلسفه ایران پیش از هر چیز ترسیم دورنمایی از مراحل سیر آن ضروری است . اگر بخواهیم سیر تطور فکر و فرزانش در ایران را تقسیم بندی نماییم باید چهار دوره را در این مسیر از هم ممتاز گردانیم : الف) از پیشا زردشت تا پاولوس پارسی . ؛ ب) از پاولوس پارسی تا زکریای رازی . ج) از زکریای رازی تا مدرس زنوزی . د ) دوران معاصر . البته این بحث نیاز به تفصیل بسیار بیشتر دارد و از حوصله این مجال بیرون است ).

دومین مساله مهم برای حفظ تشخص و اصالت فرهنگی و هنری ، داشتن نظریه و تئوری منقح راجع به فرهنگ و هنر و به خصوص هنر است . باید به این نکته مهم توجه داشت که ما در دو تمدن دین محور قبلی یعنی تمدن ایران هخامنشی و تمدن اسلام و ایران از لحاظ بعد نظری و تئوریک فرهنگ و هنر و به ویژه هنر ، به دلیل کم کاری گذشتگان خود و نیز فضای فقه زده جامعه سنتی ، میراث چشمگیر و قابل توجهی از نظر فلسفه هنر نداریم و لذا نیازمند تامل و تفلسف جدی در عرصه هنر به عنوان مقدمه ای برای ترقی و تعالی خود هنر ، هستیم .
به نظر می رسد که برای رونق هنر اندیشی و فلسفه هنر ، چاره ای نیست جز اینکه ابتدا خود را از سنگینی سیطره فقه رها کنیم و فکر را جایگزین فقه گردانیم تا شاید بتوانیم کاری کنیم . ( باید اذعان کرد که حذف هنر از یک تمدن و یا کمرنگ کردن آن ، با هر بهانه و دستاویزی که باشد ، چیزی جز کریه المنظر شدن و زشت و مشمئز کننده شدن آن تمدن ندارد )
البته باید هنر را از سیطره فقه نجات بخشید و نه از لوای اسلام . زیرا به نظر می رسد که راه رهایش و گشایش ما توجه به عقلانیت آزاد قرآنی و حتی عقلانیت آزاد در اصول مشترک در ادیان ابراهیمی و فروگذاری فقه فرقه ای است؛ جای تعجب و تأسف است که فقه و آیات الاحکام که کمتر از ۹ درصد قرآن را به خود اختصاص داده امروز به ۱۰۰ درصد و حتی هزار درصد قرآن و اسلام تبدیل شده اند و این یکی از عوامل عقب افتادگی مسلمین است). یکی از هنر اندیشی هایی که از دل همین عقلانیت آزاد قرآنی بیرون می آید؛ اندیشه خدا مانندگی انسان در عین خدا بندگی و خدا بندگی او در عین خدا مانندگی»است؛ («صِبْغَةَ اللّهِ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللّهِ صِبْغَةً وَنَحْنُ لَهُ عَابِدونَ ۱۳۸ سوره بقره : رنگ خدایی بخود بگیرید و چه رنگی بهتر از رنگ خدا و {بگویید} ما تنها او را پرستش می‌کنیم»)در مدار این اندیشه ، انسانِ مسلمانِ مدرن می تواند همانند خدا به ایجاد نمایی و آفرینشگری بی محدودیت و گسترده در همه عرصه ها و از جمله عرصه هنر دست زند و نه تنها دیگر مانعی برای هنرهایی چون مجسمه سازی و صورتگری و موسیقی نیست بلکه هر چه آزادانه تر و جدیدتر به ایجاد نمایی هنری دست زند به خدا شبیه تر و نزدیک تر شده است؛ چرا که خدا خود اولین و بزرگترین هنرمند است ، چه مجسمه ساز و چه معمار و چه صورتگر و … چرا که خود فرمود : « هُوَ اللَّهُ الْخالِقُ الْبارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنى‏ ۲۴ سوره حشر . او خداوندی است خالق ، آفریننده ای بی سابقه ، و صورتگری بی نظیر و برای او نامهای نیک است».

گر چه باید توجه داشت که این خداگون شدن به معنای تقلید و محاکات افلاطونی از طبیعت نیست بلکه به معنای آفرینش کاملا بدیع و بی سابقه همانند خداوند است زیرا خدا خود نو و بدیع آفرین است

« بَدِیعُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ ۱۰۱ سوره انعام : پدیدآورنده بى‏سابقه و بى‏الگوى آسمان‏ها و زمین است. «
و البته این خداماننده شدن باید در عین خدا بندگی باشد، یعنی نباید هنرمند بر کامه و ضدِ ایمان و اخلاق قرآنی و یا اصول مشترک در ادیان ابراهیمی هنری ایجاد نماید ، چرا که انسان اگر از اصول مشترک ایمانی و اخلاقی در قرآن و یا ادیان ابراهیمی فرا رود کرامت و شرافت متعالیش خدشه دار و لکه دار می شود و این خود بر خلاف روح هنر متعالی و رهایی بخش خواهد بود.
بنابراین هنری را که به دنبال بیشترین و بدیع ترین ایجاد نمایی در ساحت هنر ضمن پاسداشت حرمت ایمان و اخلاق قرآنی و یا اخلاق و ایمان مشترک در ادیان ابراهیمی است ، را می توان " هنر قرآنی و یا هنر ابراهیمی" نیز نامید ) .

در هر حال باید به فرهنگ و هنر توجه ویژه شود که امروزه و در دنیای مدرن مهمترین بخش فرهنگ و هنر ، هنر سینماست. زیرا که در دنیای جدید سینما تاج هر فرهنگی محسوب می شود و در واقع نتیجه همکاری و محصول نهایی همه هنر هاست .

در عرصه سینما و تلوزیون توجه به ساختن سریال ها و فیلم های فاخر مانند : سریالهایی راجع به شخصیت های برجسته ایرانی که مورد احترام دیگران نیز هستند ضرورت دارد . برای مثال ساخت آثاری از زندگانی سلمان فارسی و مولانا جلال الدین بلخی و ... و یا ساخت آثاری برگرفته از داستانهای شاهنامه به عنوان حماسه ملی ایران و یکی از سه حماسه بزرگ بشری و یا به تصویر کشیدن پیروزی های بزرگ ایرانیان در تاریخ ، نظیر پیروزی غرور آفرین سورنا سردار ایرانی اشکانی و نیز موفقیت شاپور یکم ساسانی در شکست امپراطوری روم ، که موجب افزایش غرور و افتخار ملی به ویژه در میان جوانان است ، در راس برنامه های فرهنگی قرار داد . و مهمتر از اینها ، بهتر است فیلم یا سریالی راجع به کوروش ذوالقرنین ، البته نه به عنوان یک شخصیت ایرانی بلکه به عنوان یک شخصیت قرآنی ، نظیر داستان موسی ، اصحاب کهف و یوسف پیامبر و... ، ساخته شود . با اینکار میان ایران و اسلام که عده ای می خواهند جدایی و دوئیت و اختلاف اندازند ، تفاهمی اساسی حاصل می شود ( جالب است بدانیم هم تمدن ایران هخامنشی ، که کوروش ذوالقرنین پایه گزار آنست ، و هم تمدن اسلام و ایران ، هر دو مظهر اسم جمالی خدا و تمدنهایی تائب اند که هر دو به دنبال ایجاد نمایی در اقلیم درون ذات می باشند البته با این تفاوت که تمدن اسلام و ایران یک گام پیشتر و جلو تر از تمدن ایران هخامنشی آمده است ) .

به هر روی ، با این کار ، کسانی که حتی در خاک ایران ، به دشمنی با ایران و پدر آن ، یعنی کوروش ذوالقرنین می پردازند ، سر جای خود خواهند نشست. ضمن اینکه به این نکته ارزشمند باید توجه داشت که کوروش ذوالقرنین تنها به ایرانیان و یا مسلمانان تعلق ندارد و یهودیان و مسیحیان نیز به تبع بزرگداشتی که کتاب مقدسشان از کوروش ذوالقرنین کرده است بدو احترام می گذارند . و حقیقتا شاید کمتر شخصیتی در جهان بتوان یافت که مورد احترام این طیف وسیع از ااقوام و ادیان مختلف باشد .

به هر حال ساخت سریال و یا فیلمی فاخر از زندگی و سیرت کوروش ذوالقرنین ، که باید برخوردار از فیلمنامه ای قوی و توسط کارگردانی کارکشته با تیمی مجرب و بازیگرانی بین المللی و در سطح آثار برجسته سینمای جهان و هالیوود ساخته شود ، می تواند نقش بسزایی در هویت بخشی به جوانان پریشان هویت و متذبذب ، بین سنت و مدرنیته ، در ایران امروز ما داشته باشد و نیز موجب وحدت و یکپارچگی بیشتر همه اقوام و اقلیت های ایرانی شود و البته به تبلیغ فرهنگ و ارزش ها و آیین های اسلامی - ایرانی در جهان نیز بپردازد . ( متاسفانه کشورهایی که نه پیشینه و تاریخی به کهنی و عظمت و افتخار ایران ما دارند و نه فرهنگی به ژرفای فرهنگ ایرانی ، امروزه با ساخت سریال ها و فیلم های فاخر از تاریخ و گذشته خود به دنبال تاریخ سازی و هویت تراشی برای جوانان خود هستند و علاوه بر این می کوشند تا نفوذ فرهنگی خود را در جهان گسترش دهند و مرزهای فرهنگی بزرگتر از مرزهای جغرافیایی برای خود ترسیم کنند . اما ما ایرانیان متاسفانه از اهمیت این مساله غافلیم و قدر تمدن و فرهنگ کهن و گرانبار خود را نمی دانیم ؛ جالب است که از میان چهار تمدن بزرگ و محوری تاریخ یعنی : 1- تمدن ایران هخامنشی که مظهر اسم جمالی خدا و تمدنی تائب بود که به دنبال ایجاد نمایی در اقلیم درون ذات بود .2- تمدن یونان و روم باستان که مظهر اسم جلالی خدا و تمدنی طاغی بود که به دنبال ایجاد نمایی در اقلیم برون ذات بود . 3- تمدن اسلام و ایران که مظهر اسم جمالی پیشرفته خدا و تمدنی تائب بود که به دنبال ایجاد نمایی در اقلیم درون ذات بود . 4- تمدن غرب مدرن که مظهر اسم جلالی خدا و تمدنی طاغی است که به دنبال ایجاد نمایی در اقلیم برون ذات است .

از میان این چهار تمدن بزرگ و محوری که تا به حال پا به عرصه تاریخ گذاشتند ؛ یک تمدن آن کاملا متعلق به ماست ، یعنی تمدن ایران هخامنشی و در یک تمدن هم سهم بسزایی داریم ، یعنی تمدن اسلام و ایران . و همچنین ان شاء الله در آخرین تمدن بزرگ و محوری تاریخ که " تمدن اشراق " می باشد ، تمدن اشراق پنجمین و آخرین تمدن بزرگ و محوری تاریخ و مظهر اسم اعظم خدا می باشد ، نیز ما ایرانیان ان شاء الله نقش اساسی خواهیم داشت چرا که انقلاب اسلامی مردم ایران طلیعه و مقدمه تمدن اشراق است . تمدنی که ترکیبی از مدرنیته غربی و اسلام و ایران است و به دنبال ایجاد نمایی همزمان و متعادل در دو اقلیم برون ذات و درون ذات است. تمدن کاملی که بشر را وارد مرحله نهایی پیشرفت و تکامل خود خواهد کرد و از دل آن نیز انسان کامل پا به عرصه خواهد گذاشت . ان شاء الله ).

البته جا دارد کار دیگری نیز برای تقویت اصالت ایرانی انجان داد و آن این است که نام واحد پول ملی را از تومان ، که نامی مغولی است ، به نامی ایرانی تغییر داد . با این کار کسانی که جمهوری اسلامی را به بی اعتنایی به فرهنگ ایرانی متهم می کنند و شعار جمهوری ایرانی می دهند ، سر جای خود خواهند نشست . ( جمهوری اسلامی که به بازسازی و قرائتی نو از نظریه فره ایزدی حاکمان که در ایران باستان رواج داشت و در دوره سلطنت های پس از صفویه و به خصوص پهلوی به شدت آسیب دیده بود ، در نظریه ولایت فقیه پرداخت و البته اقتضاآت عالم مدرن را تا حدودی لحاظ کرد ، باید ایرانی ترین شکل جمهوری دانست و بیان کنندگان شعار جمهوری ایرانی را به بی اطلاعی از گذشته و فرهنگ ایرانی متهم کرد. البته این را هم بگوییم که همانطور که در قسمت های قبلی همین مقاله آوردیم ؛ کاملا به ضرورت تعدیل و تغییر در قانون اساسی فعلی جمهوری اسلامی برای پویایی و تعالی بیشتر کشور قایلیم ) .

در پایان این قسمت ، ما پیشنهاد می دهیم که نام ایرانیی که برای واحد پول ملی برگزیده می شود بهتر است نام کهن و اصیل " دریک " باشد که قدیمی ترین واحد پولی جهان است و انتخاب آن مایه افتخار ما ایرانیان خواهد بود . ( گرچه پیشنهاد دیگر ما این است که برای شناخت بهتر خود و دیگری رشته ایرانشناسی و غرب شناسی ، زیرا بزرگترین دیگری در زمان ما غرب است ، در دانشگاههای کشور تاسیس و توسعه یابد ) .

همچنین جا دارد کشور ما به همگرایی بیشتر با سه کشوری که از لحاظ تاریخی ، سرزمینی ، فرهنگی ، زبانی و مذهبی به ما نزدیکترند یعنی : افغانستان ، تاجیکستان و جمهوری آذربایجان بیاندیشد و عمل کند و حتی اگر توانست به وحدت و یکی شدن با این کشورها و تشکیل کشور واحد بیاندیشد و برنامه ریزی کند و عمل کند . عده ای از مسئولین کشور شعار افزایش جمعیت را مطرح کرده اند ( افزایش جمعیت ، تکثیر نسل و به وجود آوردن یک موجود دیگر و وارد ساختن یک انسان دیگر در دایره این دنیایی که اگر بخواهی اخلاقی و ایمانی زندگی کنی زندگی ای پر از رنج و درد خواهی داشت ، و اگر بخواهی بی اخلاق و بی ایمان مانند ما همچو دد و دام ، زنده بمانی باید در آن دنیا عذاب بکشی ، چه حاصلی در بر خواهد داشت ؟ آیا ما حق داریم تا برای لذت کوتاه مدت خود موجود دیگری را به ورطه ای طولانی مدت از درد و رنج یا در این دنیا و یا در آن دنیا بکشانیم و در واقع فرد جدیدی را برای آتش دنیوی یا اخروی هیزم کنیم ؟! )

به هر روی حتی اگر ما تکثیر نسل را افزودن فردی جدید بر هیمه زجر و عذاب دنیوی یا اخروی نشماریم . اما حقیقت این است که با توجه به شرایط و ظرفیت های زیست محیطی کشور ، به ویژه مساله کمبود شدید آب در کشور که اساس همه چیز است ، و نیز سوء مدیریت حاد و شدیدی که در کشور داریم ، و بهترین شاهد بر این سوء مدیریت ، زندگی سخت و دشوار متولدین دهه شصت است ، این شعار نه ممکن و نه به مصلحت کشور است (حتی اگر بحران کمبود آب و سوء مدیریت هم نداشتیم باید توجه می کردیم که جمعیت زیادتر از رقم فعلی ، احتیاج به کنترل و مهار بسیار پیچیده تری دارد ) پس بهتر است که بجای طرح شعار افزایش جمعیت در وسعت فعلی کشور به دنبال راه دیگری برای افزایش اقتدار باشیم و آن راه ، اتحاد و یکی شدن با کشورهای همسایه است ؛ ایران اگر با افغانستان و تاجیکستان و جمهوری آذربایجان یکی شود از نظر وسعت دهمین و از نظر جمعیت یازدهمین کشور بزرگ جهان خواهد شد و می تواند امید داشته باشد که در زمانی نه چندان طولانی در زمره 10 کشور اول جهان از همه ابعاد و همه جنبه ها قرار گیرد و به نقش و اهمیت بی بدیلی که در عصر تمدن ایران هخامنشی داشت ، که بزرگترین قدرت جهان بود ، حداقل نزدیک شود ). البته اگر هم تشکیل کشور یکپارچه ایران بزرگ با اتحاد با این سه کشور در کوتاه مدت میسر نشود ، می توان به تشکیل یک فدراسیون ، شبیه فدراسیون روسیه یا سوییس ، و یا یک کنفدراسیون با حضور این کشورها و به محوریت ایران اندیشید . ( البته اگر قرار باشد کنفدراسیونی تشکیل شود بهتر است کشور پاکستان نیز که زمانی رییس جمهور وقتش یعنی ژنرال ایوب خان ایده کنفدراسیون ایران را مطرح کرد به این جمع اضافه شود و جا دارد دو کشور شیعی مذهب عراق و بحرین نیز به این کنفدراسیون ملحق گردند . اگر چنین اتفاقی بیافتد به احتمال بسیار بتوان حق وتو را نیز به دست آورد و زبان فارسی را نیز به عنوان هفتمین زبان رسمی سازمان ملل جا انداخت . همچنین می توان به ساخت آبراهه یی که دریای مدیترانه را به خلیج فارس متصل می کند و از دو کشور سوریه و عراق می گذرد ، اندیشید زیرا با این کار بر اهمیت تنگه هرمز و به تبع آن قدرت ایران افزوده خواهد شد . ان شاء الله ).

مساله مهم دیگری که وجود دارد ؛ مساله انتقال پایتخت است . انتقال پایتخت از تهران به یک شهر تازه ساز و کاملا جدید که از صفر تا صد آن منطبق بر ویژگی های معماری اسلامی – ایرانی مدرن از پیش برنامه ریزی شده و طراحی شده باشد کاملا ضروری به نظر می رسد . چرا که تهران علاوه بر داشتن مشکلات عدیده ای از جمله جمعیت بسیار زیاد ، ترافیک سنگین ، آلودگی هوا ، گرمای هوا در تابستان ها ، معماری آشفته و غرب زده و مهمتر از آنها وجود افراد نسبتا زیادی که متاسفانه در غرب الینه شده اند و با معیار ارزش های غربی زندگی می کنند ، شهر مطلوبی برای پایتختی ایران اسلامی نیست و بهتر است که حداقل پایتخت اداری و حکومت داری ، نه لزوما پایتختی اقتصادی ، به یک شهر تازه ساز ، کم جمعیت ، خوش آب و هوا منتقل شود و تا از خطرات احتمالی که آینده مرکز ایران اسلامی را تهدید می کند تا حدودی رهایی یابد . البته این شهر باید کاملا بدیع و نوساز باشد زیرا انتقال پایتخت به یکی از شهرهای فعلی موجب افزایش رقابت های ناسالم میان شهرهای کنونی کشور و افزایش تنش میان آنها می شود و البته این را هم بیفزاییم که انتقال پایتخت به شهری جدید به معنای رها کردن تهران و یا کم توجهی به مسایل و مشکلات این شهر که اهم آن مساله حمل و نقل درون شهری است نمی باشد بلکه باید به طور جدی به حل مشکلات این کلان شهر به خصوص در عرصه حمل و نقل درون شهری توجه شود و البته بهتر است که پایتخت جدید در جایی نزدیک تهران فعلی ، مثلا نزدیک به شمال کشور ، ایجاد شود . تا امکان دسترسی جمعیت زیادی از کشور که در تهران ساکنند به آن آسان باشد . ممکن است مسئولان کشور این کار را بزرگتر از توانایی خود بدانند اما باید توجه داشت . انتقال پایتخت در کشورهای جهان سومی نیز تجربه شده و کاملا هم موفق بوده مثل کاری که مالزی کرد در انتقال پایتختش به پوتراجایا ، یا قزاقستان انجام داد در انتقال پایتختش به آستانه و یا کاری که کشور همسایه ما کرد در انتقال پایتختش به اسلام آباد . بنابراین این کاری شدنی است و نباید از آن هراسید و مسئولین نباید به دلیل تنبلی یا بی عرضگی از انجام کاری که چه بسا به سرنوشت انقلاب و نظام اسلامی گره خورده باشد ، تن زنند .

به هر روی ما تا اینجا مطالبی که به ذهنمان می رسید که موجب وضعیت نه چندان مطلوب فعلی کشورمان شده است و نیز راهکارهای برای نجات و برون رفت از این وضعیت نا مطلوب را ، تا آنجا که توانایی فکریمان بود ، مطرح کردیم ، امیدواریم این نظرات مفید واقع شود و البته فتح بابی شود برای تعاطی افکار و اینکه دیگران نیز نظرات خودشان را برای برون رفت از وضعیت ناچندان مطلوب فعلی ارائه دهند . ( البته ما آرمان های جدیدی در بالا مطرح کردیم و البته این بدین معنا نیست که ما یک شبه به این آرمانها برسیم حتی اگر پنجاه سال هم طول بکشد بازهم خوب است ).